O‘rta Osiyoning qadimgi aholisi to‘g‘risida “Avesto” va Axamoniylar manbalari

Ma’ro’za- 3. O‘rta Osiyoning qadimgi tubjoy aholisi va uning “Avesto”da, Ahamoniy podsholarining qoyatosh bitiklarida, Xitoy va YUnon-Rim manbalarida aks etishi

Reja

1. 
   O‘rta Osiyoning qadimgi aholisi to‘g‘risida “Avesto” va Axamoniylar manbalari.
   

2.O‘rta Osiyoning qadimgi aholisi haqida yunon- Rim mualliflari.
3. O‘rta Osiyoning qadimgi aholisi haqida Xitoy manbalari.
4. O‘rta Osiyoning qadimgi aholisi haqida mahalliy yozma manbalar.


Tayanch iboralar: O‘rta Osiyo xalqlari tarixi juda qadimiy. Selung‘ur, Ko‘l-Buloq yodgorligi asosida Vatanimiz sarhadlarida qariyb 1 mln yildan buyon odamzod yashab kelganligi ilmiy asoslandi. Hozirgi kunda tarixiy taraqqiyot barcha davrlariga oid yodgorliklar o‘rganilishiga erishilgan.
O‘rta Osiyo xalqlari qadimgi tarixi to‘g‘risida ilk ma’lumot beruvchi dastlabki manba “ Avesto” bo‘lib, uning “ Videvdat” kitobida bu to‘g‘risida ma’lumotlar mavjud.
Avesto – zardushtiylik dinining muqaddas kitobi bo‘lib, shu dindagi xalqlarning axloq, odob, diniy qonun qoidalari majmuasidir. U 21 kitobdan iborat, lekin bizga ayrim qismlari etib kelgan. (YAsna, Visparat, YAsht, Videvdat). Videvdat 22 bobdan iborat.
Tarixiy shaxs Zaratushtra (sariq tuya etaklagan odam). SHoir faylasuf olim odam. YAgona xudoga ishonish. U Xorazm yoki So‘g‘diyonada tug‘ilgan bo‘lishi mumkin. Spitama urug‘idan otasi – Pourushasp, onasining ismi Dug‘dova.
Avestoda ijtimoiy- iqtisodiy munosabatlar yaxshi keltirilgan (nmana, vis, zantu, daxyu). “Kavp” diniy va dunyoviy hokimiyat egasi, “Sastar” – harbiy sarkarda hisoblangan. Daxyu- nafaqat yirik hududiy birlik, balki ma’lum bir etnik birlik hamdir. Avestoda qadimgi jamiyat a’zolari 4 toifaga bo‘linadi; kohinlar, jangchi askarlar, hunarmandlar va chorvadorlar. Zardushtiylik dinida iymon uch tayanchga asoslangan; fikrlar sofligi, so‘zning sobitligi, amallarning insoniyligi. “Avesto” da 16 ta xududiy etnik birlik tilga olinadi (Gava Sug‘uda, Bahdi, Maurn, Xoroeva, Tur va boshqalar).