O’rta maxsus ta’lim vazirligi

Download 6,66 Mb. bet 2/136 Sana 14.04.2022 Hajmi 6,66 Mb. #551160

Bog'liq
KHY 3 kurs-2021majmua

Bu sahifa navigatsiya:

• Amaliy mashg‟ulotlar 57 77
• Mustaqil ta‟lim mavzularini o‟zlashtirish bo‟yicha uslubiy ko‟rsatmalar 106
• GLOSSARIY 110
• Boshqa ma‟lumotlar (fan bo‟yicha boshqa materiallar mavjud bo‟lsa keltiriladi)
• 1.MA`RUZA MASHG`ULOTLARI 1.Modul.O`quvchilarni kasbga hunarga yo`naltirish nazariyasi va metodikasi 1-Mavzu
• REJA: 1 Fanning maqsadi va mazmuni 2.«Ta`lim tugrisida»gi Qonun;«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» 2. Kasbga hunarga yonaltirish tizimi
• Kasb tanlaSh,kasb tanlaShga yo’naltiriSh.

O‟QUV MATERIALLAR
1)	Ma‟ruza mashg‟ulotlari	6
2)	Amaliy mashg‟ulotlar	57 77
II.	MUSTAQIL TA‟LIM MASHG‟ULOTLARI
1)	Mustaqil ta‟lim mavzularini o‟zlashtirish bo‟yicha uslubiy ko‟rsatmalar	106
2)	Kurs ishi yozish bo‟yicha tavsiyalar
III.	GLOSSARIY	110
IV.	ILOVALAR
1)	Fan dasturi	112
2)	Ischi fan dastur	122
3)	Tarqatma materiallar	133
4)	Testlar	141
5)	Baholash mezonlari	157
6)	Boshqa ma‟lumotlar (fan bo‟yicha boshqa materiallar mavjud bo‟lsa keltiriladi)
7)	O‟UMning elektron variant (CD yoki DVD diskda)

O`QUV MATERIALLAR

1.MA`RUZA MASHG`ULOTLARI

1.Modul.O`quvchilarni kasbga hunarga yo`naltirish nazariyasi va metodikasi
1-Mavzu: Yoshlarni kasb hunarga yo`naltirishning shart sharoitlari.Fanning maqsad va vazifalari.Ta`lim to`g`risidagi qonun, Kadrlash tayyorlash milliy dasturi..Kasbga yo’naltirish asoslari to’g`risidagi ta`limot.Fan tehnika va ijtimoiy taraqqiyot. Kasbni to`g`ri tanlashning ahamiyati, kasbga bo`lgan qiziqishni shakllantirish.


REJA:
1 Fanning maqsadi va mazmuni
2.«Ta`lim tugrisida»gi Qonun;«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»
2. Kasbga hunarga yonaltirish tizimi
3. Kasbni to’g’ri tanlashning ahamiyati.


TAYANCH IBORALAR:
Regional xususiyat, mutaxasislarga ehtiyoj,qiziqiShnianiqlaSh,malakani ShakllantiriSh,
Kasb tanlaSh,kasb tanlaShga yo’naltiriSh.

Tabiat va jamiyat hodisalari, ishlab chiqarish jarayonlari ko’pincha shu qadar murakkabki, bularni bir ilm-fan doirasida tavsiflaSh mumkin emas. Maktabda o’rganilayotgan ko’pgina fakt va qonunlar o’zaro bog’’’liq holda aniq ruyobga chiqarilgan taqdirdagina o’zlashtirilishi mumkin Misol uchun kasbga yo’naltirish masalasini olib ko’raylik. Muammoning muhimligi yoshlarni kasbga yo’naltirishga oid bir qancha amaliy masalalarni ShoShilinch ravishda xal qilishning zarurligi xozirgi vaqtda ko’plab mutaxassislar pedagog’lar, psixolog’lar, vrachlar, iqtisodchilar, sosiolog’lar va g’oyat xilma-xil sohalarda ishlovchi amaliyotchi xodimlarning e’tiborini o’ziga jalb etdi. Bu borada ko’plab mutaxassislarning ishtirok etishi va ish olib borishi muammoni to’g’ri va kompleks tarzda xal etish uchun zamin va Sharoitlar yaratib beradi, albatta. Shu bilan birga bu mutaxassislarning xar biri to’la aniq ma’lumot olgan, muayyan ish tajribasiga ega xodimlardir. Shu boisdan ular kasbga yo’naltirish sohasidagi o’z faoliyatida o’zlariga ma’lum bo’lgan metodlarga, muammog’a yondaShuv usullariga hamda idrok qilish uslubi va Shu kabilarga tayanadilar. Bu esa ba’zan ularda tuShunchalarning ayrim atamalaridan foydalanishda ziddiyatlar tug’diribgina qolmay, kasbga yo’naltirish maqsad va vazifalarining qo’yilishida bir qancha amaliy masalalarini tuShunib olishda bu borada yakdillikning buzilishiga ham olib kelmokda. Shu sababdan ham kasbga yo’naltirishga oid bilimlar mazmunining yagona tizimini hamda kasbga yo’naltirish metodolog’iyasini ishlab chiqish kasbga yo’naltirish sohasida bundan buyon muvaffaqiyatli ish olib borishning muhim Shartidir.

Maktab o’quvchilarini kasbga yo’naltirish muammosiga oid e’lon kilingan asarlarning tanqidiy tahlili va ommaviy maktablar tajribasini umumlaShtirish asosida o’quvchilarning e’tiborini yosh avlodga mehnat tarbiyasi berish va ularni kasbga yo’naltirishga doir etarli darajada yaxShi ishlab chikilmagan bir qancha muammolarga alohida qaratish lozim. Bular:
a) yuqori sinflarning o’quvchilarini ishchi kasblarini hisobga olib, umumta’lim maktablari uchun kasbga yo’naltirish tadbirlarini ishlab chiqish;
b) mintaqa Sharoitlarini, milliy an’analarini hisobga olib, umumta’lim maktablari uchun kasbga yo’naltirish tadbirlarini ishlab chiqish;
v) kasbga yo’naltirish vazifalarini amalga oShirish bilan 5-7; 8-9; 10-11 sinflaro’quvchilarning umumiy mehnat, politexnik yo’nalishi va kasbiy tayyorgarligi o’rtasida uzviy aloqaning yo’qligi muammolaridir. O’rta Osiyo mintaqalari uchun etarli darajada nazariy va amaliy jihatdan ishlab chikilmagan ana Shu muammolarni xal qilish kerak bo’ladi. Bu masalalarda mamlakatimiz paxtachilik o’lkasining mintaqa xususiyatlarini, milliy an’analarini va tarixiy tajribasini hisobga olish lozim bo’ladi. Ikkinchi tomondan esa fan-texnika taraqqiyotining xozirgi talablari asosida maktab yoshlariga mehnat tarbiyasi berish va ularni ishchi kasblarini egallaShga yo’naltirish Shakl va metodlarini takomillaShtirishniig yangi yo’llarini qidirishga to’g’ri keladi.
Kasbga yo’naltirish ishida iqtisodiy muammolar muhim o’rin tutadi. Bular orasida xalq xo’jaligini rivojlantirish va kadr muammolari alohida ahamiyat kasb etadi. Bu masalalarni kasbga yo’naltirish jihatlari bilan o’zaro bog’’’lik tarzda talabalarning mustaqil maShg’ulotlarida ko’rib chiqishi tavsiya etiladi.
Xozirgi fan-texnika va ijtimoiy taraqqiyot Sharoitida yosh avlodni jamiyat barpo etishda faol qatnaShishga tayyorlaShi lozim bo’lgan maktabning roli har qachongidan ko’ra o’sdi.Shu munosabat bilan o’quvchilarga ilm-fan asoslarining mustahkam bilimlarini singdirish, ularda yuksak onglilikni tarbiyalaSh, umuminsoniy ahloqiylikni Shakillantirish, yosh avlodni turmuShga va mehnatga, ijtimoiy zarur kasblarni ongli ravishda tanlaShga tayyorlaSh ta’lim va tarbiyaning hamma bosqichlarida xozirgi maktabning vazifalaridir.
Kasbni to’g’ri tanlaSh - inson turmuShida muhim qadamdir, yosh avlodning butun hayotidagi muvaffaqiyat ko’p jihatdan kasbning qanchalik to’g’ri tanlanishiga bog’’’liq.
Kasbni to’g’ri tanlaSh har bir maktab o’quvchisining ob’ektiv vajlariga, qiziqishiga, mayliga, qobiliyatiga va imkoniyatlariga mos bo’lishi uchun uning sog’’ligini, o’zlaShtirishini va xissiyotlarini hisobga olish lozim, bular ijtimoiy foydali va unumli mehnatda hammadan ko’ra ko’proq qaror topadi va namoyon bo’ladi.
Odam bajarayotgan ishlariga ijodiy munosabatda bo’lib, mehnat unumdorligini doimo oShirib borsa, tanlagan kasbiga zo’r qiziqish bilan qarasa, o’z ishining ijtimoiy ahamiyatini tuShunsa, uning qobiliyatlari mehnatda takomillaShib borsa, o’Shandagina u mehnatdan qoniqish hosil qiladi va xursand bo’ladi, bunday holda har bir Shaxs jamiyatga eng ko’p naf keltiradi. Mana Shu aytgan gaplardan kasb tanlaShning g’oyat muhim ijtimoiy ahamiyati kelib chiqadi. N.K.Koupskaya fikri bo’yicha kasb-korni erkin tanlaSh juda katta ahamiyatga ega. Odam Shug’ullanayotgan ishini yaxShi ko’rsa, bundan u xursand bo’ladi, qoniqish hosil qiladi, zo’r tashabbus ko’rsatadi, toliqmay mehnat unumini oShiradi.
Maktab o’quvchilarining kasb tanlaShi ongli zaruriyat bo’lishi va ayni vaqtda jamiyat mafaatlariga mos bo’lib tuShishi, yigit va qizlarning kamolot yo’lida Shaxsiy muddaolarini qondirish lozim. Buning uchun yuksak darajada ma’lumotli bo’lish zarur, xozirgi asrimizda bunday ma’lumotsiz fan-texnika ildam taraqqiy etishi mumkin emas.
Umummehnat va maxsus malakalarni, kasbga bo’lgan qiziqishlarini Shakillantirishning bunday imkoniyatlari ob’ektiv zaminga ega bo’lib, voqelikda har kuni amalga oShirilmoqda.
Sanoat tez rivojlanganligi, qishloq xo’jaligini mexanizasiyalaSh va elektrlaShtirish borasida katta qadamlar qo’yilganligi, ilm-fan, texniqani va madaniyatni yuksaltirish soxasidagi muvaffaqiyatlar bir tomondan, yoshlarning qiziqishlariga va qobiliyatlariga muvofiq, ikkinchi tomondan xalq xo’jaligi talab-ehtiyojlariga asosan kasb tanlaShlari uchun amaliy jihatdan cheklanmagan imkoniyatlar yaratdi, umumiy ta’lim maktabida mehnat politexnika ta’limi Sharoitida kasbga yo’naltirish muammosini ijobiy hal qilish uchun barcha Shart-Sharoitlar vujudga keltirildi.
Kasbga yo’naltirish o’quvchilarga politexnik ma’lumot berish masalalari bilan, kasb tanlaSh esa muayyan bilim darajasi bilan chambarchas bog’’liqdir.
Yosh avlodda mehnatga ijodiy munosabatda bo’lishni tarbiyalaSh muximdir. Ijodkorlik inson faoliyatiga umuman xos narsadir. kobiliyatlarini xar tomonlama kamol toptirish uchun imkoniyat mavjud bo’ladi, chunki bolalar yoshligidanok mehnatga qiziqib koladilar: ular o’z o’yinlarida ota-onalariga, atrof-tevarakdagi kishilarga taklid qiladilar, ularning mehnat xarakatlarini takrorlaydilar. Faoliyatga ana Shunda intilish, kattalarning mehnatiga taklid qilish bolalarga maktabgacha yoshdayoq xammabop mehnat malakalarini singdirish uchun kulay omil bo’lib xizmat qiladi.
Tabiiyki, bularning xammasini tuShunarli va obrazli Shaklda bolalar ongiga etkazish, bolalarni o’rab turgan va ularga xizmat qilayotgan xamma narsalar odamlarning mehnati bilan vujudga keltirilgan, ko’llar faqat mehnatdagina «moxir ko’llar» ga aylanadi, mehnatsiz xech narsani o’rganib bo’lmaydi, degan fikrni singdirishga intilish zarur.
ishchi kasblarini to’gri tanlaShga tayyorlaShning siyosiy, xalq xo’jalik, madaniy va Pedagogik axamiyatini aniq belgilab bergan. Bunda u kasb tanlaShda odamning xususiyatlarini, tabiiy is’tedodini va uning u yoki bu mehnat faoliyatiga qiziqishini xisobga olishga da’vat etgan edi.Uning fikri bo’yicha maktabda va maktabdan tashqari ish olib borish yo’li bilan yosh avlodimizning umumiy ta’lim va politexnik ong-bilim darajasini ilk yoshdaek kengaytirish zarurligini bir dakika xam yoddan chiqarmasligimiz kerak, Shuni esdan chiqarmaslik lozimki, umumiy ta’lim va politexnik saviyaning torligi kasblar tanlaSh erkinligini cheklab ko’yadi.
Umumiy ta’lim maktablarida, zavod va fabrikalarda, o’quv yurtlarida kasbga yo’naltirish ishlarini o’tkazish zaruriyatini turmuShning uzi takozo etmokda. Bu narsa kayta kurish yangi marralari yil sayin tobora keng avj oldirilayotgandir. Birgina Uzbekistonning o’zida yaqin kelajakda bir nechta yangi sanoat va kishlok xo’jalik ob’ektlari paydo bo’ladi va mavjo’dlari kengaytiriladi, bularda mehnat faoliyatining yangi turlari vujudga keltiriladi. YAngi kasblar va mutaxassisliklar - metrosozlar, binokorlar, keng profildagi kasblar - paxtakor - mexanizator, chorvador-operator, engil va og’ir sanoat eng yangi zamonaviy korxonalari kasblari va bir qancha yangi ob’ektlardagi kasblar ommalaShib kolgan bo’lib, ular Uzbekistonda xalq xo’jaligi tarmoklarini belgilab bermokda. YAngi kasblar va mutaxassisliklar soni yil sayin ko’payib bormokda.
Bu aytganlarimizdan Shunday xulosa kelib chikadi: o’quvchi tanlagan kasb og’zaki tuShunchagina bo’lib kolmasligi o’quvchi o’z kobiliyatlarini yangi kasbda sinab ko’rishi, uShbu kasb to’grisidagi tuShunchasi qanchalik to’gri eqanini xolisona tekShirib ko’rishi lozim.Uz-o’zidan ma’lumki, bunga ukitishning to’gri yo’lga ko’yilishi, bilimlarni, ilm-fan asoslarini, ayniqsa ijtimoiy foydali va unumli mehnat bilan chambarchas bog’’langan mehnat politexnik bilimni chukur va mustaxkam egallaSh natijasidagina erishish mumkin.
Xar qanday kasbda eng muximi- uning mehnat mazmuniga ega bo’lishidir. SHo’ boisdan mehnatsevarlikni, yaxShi urf-odatlarni tarbiyalaSh va ularni mehnat jo’Shkinligiga ko’chirish bolalarni kasb tanlaShga tayyorlaShning boSh negizidir. Oilada bolani mehnatsevarlik ruxida tarbiyalaSh odatda maktabgacha bo’lgan yoshdan boShlanadi. Ana Shu paytdan e’tiboran bolalarni bo’lgusi kasbni tanlaShga tayyorlaSh amalga oShirilishi lozim. Bunda bolalarning qiziqishlari, mayllari, kobiliyatlari va imkoniyatlarini muntazam ravishda o’rganish zarur. Kasb tanlaShda xato kilmaslik uchun bolalarga avvalo maktab va oila yordam berishi kerak.
Xar bir Shaxs xar tomonlama kamol topishi lozim, buning uchun maktablarda barcha imkoniyatlar mavjud. Bolalar yaxShi, aqliy, jismoniy, axlokiy, mehnat va estetik tarbiyani va Shu bilan birga politexnik ma’lumotni ola turib, Shu asosda o’zlarini kasbiy faoliyatga tayyorlaShlari mumkin. «Kim bo’lsam ekan?» muammosi «Qanday odam bo’lish kerak» muammosi bilan birgalikda xal kilinishi lozim. Maktab o’quvchilarini kasbga yo’naltirishga oid ishlarni ta’lim yo’llari orkali mutgasil va izchillik bilan olib borish kerak.

Download 6,66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: