O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

O‘ylang: Тeng bog‘lanish bilan tobe bog‘lanishning farqli tomonlarini ayting.
Тayanch tushunchalar: ergash gap, bosh gap, bog‘lovchi vosita.
Quyida berilgan gap qo‘shma gap bo‘la oladimi? Izohlab bering, maqolning ma’nosini ham ayting.


G‘ururli bo‘l, ammo g‘ururni mag‘rurlik bilan chalkashtirma.


202-mashq. Gaplarni o‘qing. Ergash gapli qo‘shma gaplar qanday qismlardan tashkil topganini izohlang.

1. Alam qiladigan joyi shundaki, mening «qavmlarim» – tarjimonlar ham tilni bulg‘ashda tobora xuruj qilmoqdalar. 2. Mushuk­ni tomdan tashlasangiz ham, yerga muallaq bo‘lib, chirpirab qulamaydi, balki to‘rt oyog‘i bilan tushadi. 3. Oqilona narx-navo tayin qilinsa, birgina qishloq xo‘jaligi mahsulotlari, paxta bilan pillaning o‘ziyoq jumhuriyatni bemalol boqa oladi. 4. Shunisi borki, bu yerda ichkilik borasida «qatron qonuni» juda qattiq qo‘yilgan. 5. Shuni unutmangki, quyosh hammaga baravar nur sochadi. 6. Illat quritilsa, o‘sha illatning o‘zi boshqa joydan tag‘in nish urib chiqaveradi. 7. U yog‘ini so‘rasangiz, burchdorlik joyim ham bor.

203-mashq. Matnni o‘qing. Ergash gapli qo‘shma gaplarni toping. Har birini yozib bo‘lganingizdan so‘ng uning chizmasini chizing. Ergash va bosh gaplarni aniqlang.

Namuna: Siz shuni unutmangki, yomon illatlar hamisha kulfat keltiradi.

Bosh gap -ki, Ergash
gap

QIMORBOZLIK ILLAТI

Bu o‘yinga mubtalo bo‘lsang, izzat va jon mulkiga qiron keltirasan, oz fursatda bor-yo‘g‘ingni, hurmat va obro‘yingni qo‘ldan boy berasan. Har ishning chegara va andozasi bor bo‘lsa ham, qimor chegara va andozadan tashqaridir. Har ayb dengizining qirg‘og‘i, sohili bo‘lsa ham, ammo qirg‘oqsiz, sohilsiz ayb dengizidir. Har kimning turmush kemasi bu ayb dengizining to‘foni po‘rta­nasiga duchor bo‘lsa, shubhasiz, g‘arq bo‘lib, yo‘qlik dunyosiga ketadi. Kimki qimmatli umrni buzuq ishlarga sarf qilsa, behuda ishlar bilan hayosizlik kamarini bog‘lasa, bu aqlga muvofiq emas. Odam o‘jar nafs otini qamchilamasin deb, donishmandlar juda ko‘p nasihatlar bitibdur.

Kimki qimor yo‘liga qo‘ysa qadam,
Oqibat sharmanda-yu rasvo bo‘lur.
(Sh. Zunnun)