O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

197-mashq. Gaplarni o‘qing. Yuklamali qo‘shma gaplarni qanday bog‘langanligini ayting.

1. Zaynab oshxonaga kirib qutini ochdi-da, suvi qochgan yarimta bo‘lkani olib «nazarga ilarmikin» degan o‘yda ikkilandi. 2. U qaytdi-yu, hovlining o‘rtasida to‘xtadi. 3. Manzuraning dilida shu tuyg‘u bor-u, lekin bunday so‘zlarni maromiga yetkazib ulab, ayta olmaydi. 4. Xonimchaning boshqa gapirmay jim ketishi bir jihatdan yaxshi bo‘lsa-da, ikkinchi tomondan Manzurani, noxush xayollar hukmiga topshirib qo‘ydi. 5. Manzura bu kabi siyosatdan behad uzoq bo‘lsa-da, radiodan aytiluvchi shunga o‘xshash gaplar qulog‘iga kirib turardi-yu, ammo mulohaza qilib, fahm etishga urinmas edi. 6. Qizlar uyalishib, o‘girildilar-da, zina tomon yurdilar. 7. Zohid Said Qodirovga rahmat aytdi-da, ketishga ijozat so‘radi. 8. Asadbekka bir narsa bo‘lgan-u, Chuvrindi esa otni qamchilab qolgan edi. 9. Xumkalla yangi Xojasini ko‘rdi-yu, pildirab yurib kelib uning qar­shi­sida paydo bo‘ldi.

(«Shaytanat»dan)


198-mashq. Quyida berilgan 3 ta gapni o‘qing. Ularning uslubiy farqini ayting.

Oydan-da go‘zaldir, kundan-da go‘zal,

Oydan ham go‘zal, kundan ham go‘zal.
Oydanam go‘zal, kundanam go‘zal.


199-mashq. Berilgan matnni o‘qing. Sodda gaplarni bog‘langan qo‘shma gaplarga aylantirib ko‘chiring.

ENG OG‘IR ZARBA

Xon bir begunoh odamni o‘g‘irlikda ayblab, uni toshbo‘ron qildirishga farmoyish beripti. Ko‘cha-ko‘yda ko‘ringanki odamni qatl maydoniga haydab kelibdilar. Har kim mahkum yonidan kamida bittadan tosh otib o‘tishi shart deb e’lon qilinibdi.

Olomon ichida mahkumning ukasi ham bor ekan. Xonning qahridan qo‘rqib, to‘nining paxtasidan bir hovuch olibdi-da, akasi sari otibdi. Minglab odam tosh otganda «voy» demagan aka o‘z ukasi paxta otganda, dod deb yuboribdi. (Gazetadan)


200-mashq. Va, ham, hamda; ammo, lekin, biroq; dam..., dam, goh..., goh; yoki..., yoki; bo‘lsa, yo‘qsa, esa bog‘lovchilari bilan bog‘langan qo‘shma gaplar tuzing hamda o‘zingiz sevgan badiiy asarlardan shunday misollar topib yozing.