O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. Yo‘ldoshev, SÍ. Mamatqulov, F. Yo‘ldoshev iqtisodiyot nazariyasi

14.7. Inflatsiya va ishsizlikning o‘zaro bog‘liqligi.
Fillips egri chizig‘i
Ishsizlik muammolari jahon iqtisodchi olimlari tomonidan
doimo o‘rganib boriladi. Jumladan, klassik iqtisodchilar ta’limotiga
ko‘ra, mamlakatda ish haqi qanchalik yuqori bo‘lsa, ishchi kuchiga
talab shuncha kam bo‘ladi, bandlik ham shunga muvofiq ravishda
past bo‘ladi. Agar ish haqi past bo‘lsa, ish kuchiga talab ko‘p
bo‘lib, bandlik yuqori darajada bo‘ladi deyishgan. Lekin ishsiz-
likning kelib chiqishi va uning sabablari to‘g‘risida ingliz iqtisodchi
olimi Olban Fillips Buyuk Britaniya iqtisodiyotining o‘tgan asr,
ya’ni 1960-yiliga qadar bo‘lgan yuz yillik ma’lumotlarini tahlil
qilar ekan, ish haqi bilan ishchi kuchlari bandligi o‘rtasida bog‘la-
nish borligini va u teskari proporsional xarakterga ega ekanligini
aniqlab beradi. Fillips egri chizig‘i degan nom olgan grafik orqali
u buni asoslashga harakat qilgan.

---

264
Grafikka ko‘ra, nominal ish haqining o‘sish sur’ati past bo‘l-
ganda ishsizlik yuqori, so‘ngra ish haqining o‘sishiga qarab ish-
sizlik pasayadi. Demak, bundan xulosa qilib aytadiki, inflatsiya
sur’atini tezlashtirish evaziga ishsizlikni pasaytirish mumkin ekan.
Bu bilan Fillips Angliyada ishsizlikning 2,5—3 % dan ortishi narxlar
va ish haqi o‘sishining keskin sekinlashuviga olib kelishini aniqlaydi.
Lekin Fillips bu egri chiziq qonuniyati doimo to‘g‘ri chiqmasligini
ham aytib ogohlantirgan.
Keyinchalik bu yerda inflatsion jarayonda mehnat unumdorli-
gining o‘sishing notekisligi hisobga olinmaganligini aniqlashgan
AQSH iqtisodchilari P. Samuelson va R. Soloular Fillips egri
chizig‘ini yanada takomillashtirib, ish haqining miqdorini tovar
narxlarining o‘sish sur’atiga almashtirib, ishsizlik darajasi bilan
narx o‘sishi sur’ati o‘rtasidagi bog‘lanishni teskari proporsional
bog‘lanish tarzida ifodalab berishdi. Shundan boshlab ish haqi
o‘rniga tovar narxlarining o‘sish sur’atini qo‘yib, Fillips egri
chizig‘ini iqtisodiy siyosatda tatbiq etish uchun takliflar tayyorlash-
da qo‘llaniladigan bo‘ldi.