O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. Yo‘ldoshev, SÍ. Mamatqulov, F. Yo‘ldoshev iqtisodiyot nazariyasi

?
ÒAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR

---

254
14-bob. 
ISHCHI KUCHI VA UNING BANDLIGI
14.1. Ishchi kuchining takror yaratilishi
Avvalgi boblardan bilamizki, ishlab chiqarishning asosiy omil-
laridan biri — bu mehnat omili, ya’ni inson omilidir. Mehnat
omili deyilganda insonning o‘zi emas, uning ishlay olish qobiliyati
nazarda tutiladi. Bunday qobiliyat ishchi kuchi deb yuritiladi.
Ishchi kuchi ishlab chiqarishning boshqa omillari kabi takror ishlab
chiqarib turiladi. Òakror ishlab chiqarish jarayonida jamiyatda
ishchi kuchi miqdor va sifat jihatdan rivojlantirilgan, tako-
millashtirilgan, mukammallashtirilgan holda takroran yaratib
boriladi.
Ishchi kuchining takror ishlab chiqarilishi jarayoni, odatda,
uch asosiy, bir-biri bilan chambarchas bog‘liq va bir-birini taqozo
etuvchi jarayon sifatida namoyon bo‘ladi. U iqtisodiy adabiyot-
larda ishchi kuchini takror ishlab chiqarishning uch fazasi deb
yuritiladi.
Birinchidan, ishchi kuchi moddiy va nomoddiy ne’matlar ishlab
chiqarilishi jarayonida qatnashib, mehnat qilish vaqtida o‘zining
jismoniy va aqliy qobiliyatlarini sarflab, qisman yo‘qotib boradi
va uning uzluksiz qayta tiklanishi hamda takomillashib borishini
ta’minlab turish uchun o‘zi yaratgan ne’matlarni iste’mol qilib,
o‘z kuchini takroran hosil qilib boradi. Shu bilan bir qatorda
mehnat qilish jarayonida uning kasbiy mehnat malakasi ham
ortib boradi.
Ikkinchidan, u o‘z oilasida yangi ishchi avlodini yetishtirishi,
tarbiyalab tayyorlashi, ya’ni ularni sog‘lom o‘stirish, bilim berish,
kasbga o‘rgatish, mehnat malakasini muttasil oshirib, yangilab
borishini ta’minlashidan iborat bo‘ladi.
Uchinchidan, ishchi kuchini takror ishlab chiqarish jarayoni
mamlakatdagi mehnat resurslarini taqsimlash, qayta taqsimlash
va ulardan foydalanish jarayonidan iborat bo‘lib, bunda mavjud
ishchi kuchlarini ishlab chiqarishning turli sohalari, tarmoqlari,

---

255
korxonalar, hududlardagi ish joylariga joylashtirilishi orqali ularning
xodimlarga bo‘lgan ehtiyojlari qondirilishi tushuniladi. Bu bilan
ishchi kuchlarining ish bilan to‘la va samarali band bo‘lishi
ta’minlanadi.