Mukofot mavzusi: iqtisodiy jarayonlarni tahlil qilish uchun yaratilgan va rivojlantirilgan dinamik modellar

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI IQTISODIYOT FAKULTETI IX-80 GURUH TALABASI BURXONOV SUXROBNING “1969-YILGI IQTISODIYOT BO’YICHA NOBEL MUKOFOTI” MAVZUSIDA TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI

Toshkent 2021

MUKOFOT MAVZUSI: IQTISODIY JARAYONLARNI TAHLIL QILISH UCHUN YARATILGAN VA RIVOJLANTIRILGAN DINAMIK MODELLAR

Jan Tinbergen (1903.12.4, Gaaga 1994, Rotterdam) — golland iqtisodchisi, hozirgi zamon matematik ekonomiya vakillaridan biri, Niderlandiya Fanlar akademiyasi aʼzosi. 1933-yildan Rotterdamdagi Niderlandiya iqtisodiy fanlar maktabi professor, 1945—55 yillarda Markaziy rejalashtirish byurosi rahbari, 1965—70 yillarda BMTning rejalashtirish boʻyicha qoʻmitasi raisi. Ilmiy ishlari iqtisodiy siyosat nazariyasi, iqtisodiy rivojlanishni dinamik modellashtirish, "xufiya" narxlar konsepsiyasi, siklik iqtisodiy tebranishlar masalalariga bagʻishlangan. T. "kapitalistik samaradorlik" va "sotsialistik tenglik"ka asoslangan "oqilona tuzum" gʻoyasini olgʻa surgan. Asosiy asarlari: "AQShdagi iqtisodiysikllar. 1919—1939 yillar" (1939), "Iqtisodiy siyosat nazariyasi", 1952; "Rivojlanishni rejalashtirish", 1968; "Siyosat va daromadlar taqsimoti taxlili", 1975

Yan Tinbergen "Tinbergen qoidasi" bilan tanilgan bo'lib, unda ma'lum miqdordagi siyosiy maqsadlarga erishish uchun teng miqdordagi siyosat vositalarini boshqarish zarurligi ta'kidlangan.

U iqtisodchilarning tinchlik va xavfsizlik uchun asoschisi edi.

Bunga Tinbergen qoidasi sifatida tanilgan maqsadlar va vositalarni aniqlash kiradi. Bu hukumatlar bir nechta siyosat maqsadlariga ta'sir qilishni istasalar, bir nechta siyosat vositalaridan foydalanishlari kerak degan fikr. Agar siyosat ishlab chiqaruvchilar erishmoqchi bo'lgan ba'zi maqsadlarga ega bo'lsalar, siyosatni maqsadlarga samarali yo'naltirish uchun ular boshqaradigan teng miqdordagi vositalarga ega bo'lishlari kerak.

O'zining butun faoliyati davomida Tinbergen iqtisodiyotdagi daromadlarni taqsimlash masalalari bilan ham qiziqqan va "Tinbergen Norm" iborasi u ilgari surgan nazariyada paydo bo'lgan, unda eng past daromad va eng yuqori daromad o'rtasidagi beshdan birgacha bo'shliq bo'ladi. jiddiy ijtimoiy ziddiyatga olib keladi.

Makroiqtisodiy modellashtirish va iqtisodiy siyosatni ishlab chiqish bo'yicha ishlarida Tinbergen ba'zi iqtisodiy miqdorlarni maqsadga, boshqalarini esa vositalarga ajratdi. Maqsadlar - bu siyosat ishlab chiqaruvchisi ta'sir ko'rsatishni istagan makroiqtisodiy o'zgaruvchilar, vositalar - bu siyosat ishlab chiqaruvchisi bevosita boshqarishi mumkin bo'lgan o'zgaruvchilar. Tinbergen ma'lum miqdordagi maqsadlarning kerakli qiymatlariga erishish uchun siyosat ishlab chiqaruvchidan bir xil miqdordagi vositalarni boshqarish zarurligini ta'kidladi. Bu Tinbergen qoidasi sifatida tanilgan.