O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi à. Rafiqov, H. Vahobov, A. Qayumov, Sh. Azimov amaliy geografiya

BIRINCHI BO‘LIM
I b o b
AMALIY GEOGRAFIYANING MAQSADI
VA VAZIFALARI
1-§. AMALIY GEOGRAFIYA FANI HAQIDA
Bizga ma’lumki, geografiya fani Yer yuzasi tabiatini, aholisi va
uning xo‘jalik faoliyatini o‘rganadi.
Amaliy geografiya fani tabiiy va ijtimoiy muhitning o‘zgarishi-
ni baholash va bashorat qilish bilan shug‘ullanadi.
Insoniyat paydo bo‘lgan davrdan boshlab jamiyat taraqqiy
etgan sari inson va tabiat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar murak-
kablashib bormoqda. Buning natijasida mahalliy, mintaqaviy
hamda umumsayyoraviy ekologik muammolar va inqirozlar paydo
bo‘lmoqda.
Ana shunday ekologik muammolar va inqirozlarni o‘rganish,
baholash va ularning sodir bo‘lishini oldindan bashorat qilishda
geografiya fanining o‘rni va ahamiyati nihoyatda muhimdir.
Mazkur muammolarni o‘rganish va ularning yechimini topish
davomida geografiya fanlari tizimida yangi yo‘nalish, ya’ni amaliy
geografiya fani paydo bo‘ldi va u hozirgi paytda tez sur’atlar bilan
rivojlanmoqda. Amaliy geografiyaning maqsadi tabiiy muhit va
resurslarni baholash, tabiiy va ijtimoiy muhitning o‘zgarishini
bashorat qilishdan iboratdir.
Amaliy geografiyaning muhim vazifalari quyidagilardan iborat:
1) xo‘jalik maqsadlarida foydalinsh nuqtayi nazaridan tabiiy
sharoit va resurslarni o‘rganish va baholash;
2) tabiiy geografik jarayonlarni o‘rganish, baholash va basho-
rat qilish;
3) inson tomonidan tabiiy va ijtimoiy muhitning o‘zgartirilishi
jarayonini baholash va bashorat qilish;
4
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

4) umumsayyoraviy, mintaqaviy va
mahalliy ekologik muammolarning yuzaga
kelish sabablarini ochib berish va ular
yechimining geografik asoslarini ishlab
chiqish;
5) ishlab chiqarishni hududiy tashkil
qilish muammolari va aholi joylashuvi
masalalarini yechish.
Amaliy geografiya fani geografiyaning
rivojlanib kelayotgan yangi tarmoqlaridan
biri bo‘lsa ham, uning ildizi uzoq tarixiy
davrlarga borib taqaladi. Yurtimizdan
yetishib chiqqan buyuk allomalar amaliy
geografiyaning rivojlanishiga muhim hissa
qo‘shganlar. Masalan, Ahmad al-Farg‘oniy Nil daryosining suv
sarfini o‘rganish va bashorat qilish bo‘yicha amaliy geografik ish-
larni olib borgan. Abu Rayhon Beruniy esa bir gradus yoyning
uzunligini aniqlab, Yerning asosiy o‘lchamlarini hisoblashga juda
ulkan hissa qo‘shgan 
(1-rasm).