Organizm faoliyatini gormonlar va boshqa fiziologik aktiv moddalar bilan qon orqali boshqarilishi gumoral boshqarilish deyiladi. Boshqarilishni bu tipini nerv sistemasi to‘ldiradi va sistemaga bo‘ysunadi

Alfa hujayralari. Ushbu OL guruhi orollar chetida joylashgan bo'lib, ularning hajmi umumiy hajmning 15-20% ni tashkil qiladi. Ular qondagi glyukoza miqdorini tartibga soluvchi gormon - glyukagonni sintez qiladilar.

Beta xujayralari. Orollar o'rtasida joylashgan va ularning katta qismi, 60-80% tashkil etadi. Ular kuniga taxminan 2 mg insulin sintez qiladilar.

Delta hujayralari. Ular somatostatin ishlab chiqarish uchun javobgardir, ularning 3 foizdan 10 foizigacha.

Epsilon hujayralari. Umumiy massa miqdori 1% dan oshmaydi. Ularning mahsuloti - grrelin.

PP hujayralari. Pankreatik polipeptid gormoni OLning ushbu qismi tomonidan ishlab chiqariladi. Orollarning 5% gacha.

Vaqt o'tishi bilan oshqozon osti bezining endokrin tarkibiy qismi kamayadi - hayotning birinchi oylaridagi 6% dan 50 yilgacha 1-2% gacha.

Gormonal faoliyat

Oshqozon osti bezining gormonal roli katta.

Kichik orollarda sintezlangan faol moddalar organlarga qon oqimi orqali etkazib beriladi va uglevod metabolizmini tartibga soladi: Insulinning asosiy maqsadi qon shakarini minimallashtirishdir. Glyukoza hujayra membranalari tomonidan so'rilishini oshiradi, uning oksidlanishini tezlashtiradi va glikogenni saqlashga yordam beradi. Buzilgan gormon sintezi 1-toifa diabetning rivojlanishiga olib keladi. Bunday holda, qon sinovlari veta hujayralariga antikorlarning mavjudligini ko'rsatadi. Qandli diabetning 2-turi, to'qimalarning insulinga sezgirligi pasayganda rivojlanadi.Glyukagon teskari funktsiyani bajaradi - bu shakar miqdorini oshiradi, jigarda glyukoza ishlab chiqarishni tartibga soladi va lipidlarning parchalanishini tezlashtiradi. Bir-birining harakatini to'ldiruvchi ikkita gormon glyukoza tarkibini uyg'unlashtiradi - bu organizmning hujayra darajasida hayotiy faoliyatini ta'minlaydigan modda.

Somatostatin ko'plab gormonlar ta'sirini sekinlashtiradi. Bunday holda, oziq-ovqatdan shakarni yutish tezligining pasayishi, ovqat hazm qilish fermentlarining sintezining pasayishi va glyukagon miqdorining pasayishi kuzatiladi.

Pankreatik polipeptid fermentlar sonini kamaytiradi, safro va bilirubinning chiqarilishini sekinlashtiradi. Bu ovqat hazm qilish fermentlari oqimini to'xtatib, ularni keyingi ovqatga qadar saqlaydi deb ishoniladi.

Grelin ochlik yoki to'yish gormoni hisoblanadi. Uning ishlab chiqarilishi tanaga ochlik signalini beradi.

Ishlab chiqarilgan gormonlar miqdori ovqatdan olingan glyukoza va uning oksidlanish tezligiga bog'liq. Uning miqdori oshishi bilan insulin ishlab chiqarish ko'payadi. Sintez qon plazmasida 5,5 mmol / L konsentratsiyadan boshlanadi.

Faqat oziq-ovqat iste'mol qilish insulin ishlab chiqarishni qo'zg'atishi mumkin. Sog'lom odamda maksimal kontsentratsiya kuchli jismoniy stress va stress davrida kuzatiladi.

Oshqozon osti bezining endokrin qismida butun tanaga hal qiluvchi ta'sir ko'rsatadigan gormonlar ishlab chiqariladi. OLdagi patologik o'zgarishlar barcha organlarning ishini buzishi mumkin.

Oshqozon osti bezining shikastlanishi va uni davolash

Ol lezyonining sababi genetik moyillik, infektsiya va zaharlanish, yallig'lanish kasalliklari, immunitet muammolari bo'lishi mumkin.

Natijada, turli xil orol hujayralari tomonidan gormon ishlab chiqarishni to'xtatish yoki sezilarli darajada pasayish mavjud. Natijada quyidagilar rivojlanishi mumkin:

1-toifa diabet. Bu insulin yo'qligi yoki etishmasligi bilan tavsiflanadi.

2-toifa diabet. Bu tananing ishlab chiqarilgan gormondan foydalana olmasligi bilan belgilanadi.

Homiladorlik davrida gestatsion diabet rivojlanadi.Qandli diabetning boshqa turlari (MODY).

Dunyo bo'ylab qandli diabet bilan kasallanish darajasi tobora ortib bormoqda, uni XXI asr vabosi deb atashadi. Shuning uchun tibbiy tadqiqot markazlari Langerhans orollaridagi kasalliklarga qarshi kurash usullarini izlamoqda.

Oshqozon osti bezidagi jarayonlar tez rivojlanib, gormonlarni sintez qilishi kerak bo'lgan adacıkların o'limiga olib keladi.

So'nggi yillarda, ma'lum bo'ldi:

oshqozon osti bezi to'qimalariga ko'chirilgan ildiz hujayralari yaxshi ildiz otadi va kelajakda gormon ishlab chiqarishga qodir, chunki ular beta-hujayralar sifatida ishlay boshlaydi;

Agar oshqozon osti bezining bez bezlari qismi olib tashlansa, OL ko'proq gormon ishlab chiqaradi.

Bu bemorlarga giyohvand moddalarni doimiy iste'mol qilishdan, qat'iy dietadan voz kechish va normal hayot tarziga qaytish imkonini beradi. Muammo immunitet tizimida qoladi, bu esa o'tirgan hujayralarni rad qilishi mumkin.

Davolashning boshqa mumkin bo'lgan usuli - bu adolatli to'qimaning bir qismini donordan ko'chirib o'tkazish. Ushbu usul sun'iy oshqozon osti bezi o'rnatilishini yoki uni donordan to'liq ko'chirib o'tkazishni o'rnini bosadi. Shu bilan birga, kasallikning rivojlanishini to'xtatish va qondagi glyukoza miqdorini normallashtirish mumkin.

M
uvaffaqiyatli operatsiyalar o'tkazildi, shundan so'ng 1-toifa diabet bilan og'rigan bemorlarga insulin kerak emas edi. Organ beta-hujayralar sonini tikladi, o'z insulinining sintezi tiklandi. Jarrohlikdan so'ng rad etishni oldini olish uchun immunosupressiv terapiya o'tkazildi.

Tibbiyot institutlari oshqozon osti bezi cho'chqasidan ko'chirib o'tish imkoniyatini o'rganishga harakat qilmoqdalar. Qandli diabetni davolash uchun birinchi dorilar shunchaki cho'chqalar oshqozon osti bezining qismlaridan foydalangan.

Olimlar Langerhans orollarining tarkibiy xususiyatlari va ishlashini o'rganish zarur, chunki ularda gormonlar sintez qilingan juda ko'p muhim funktsiyalar mavjud.

Sun'iy gormonlarni doimiy iste'mol qilish kasallikni yengishga yordam bermaydi va bemorning hayot sifatini yomonlashtiradi. Oshqozon osti bezining bu kichik qismini mag'lubiyatga uchratish butun organizmning ishlashida chuqur izdan chiqadi, shuning uchun tadqiqotlar davom etmoqda.

Xulosa

Demak, gormon butun organizmga tarqalib, turli aʼzo hamda toʻqimalarning faoliyatini boshqaradi. Baʼzilari muayyan aʼzolarga, mas, tireotrop gormon asosan qalqonsimon bezta, adrenokortikotrop gormon (AKTG) buyrak usti bezlarining poʻstloq qavatiga, estrogenlar bachadonga taʼsir etadi va h.k. Boshqalari (qalqonsimon bez G.i, kortikosteroidlar, oʻsish gormoni va boshqalar) organizmning hamma toʻqimalariga (umumiy) taʼsir koʻrsatadi. G.ning oʻziga xos taʼsir etishi turlicha kimyoviy tuzilganligiga bogʻliq; mas, insulin uglevodlar almashinuviga taʼsir etadi, testosteron va boshqa androgenlar assimilyatsiya jarayonlarini kuchaytiradi, organizmda azot toʻplanishiga sabab boʻladi, glyukokortikoidlar moddalar almashinuvini oʻzgartirib, jigarda glikogen hosil boʻlishini, ayniqsa biriktiruvchi va limfoid toʻqimada oqsillarning parchalanishini, estrogenlar bachadonda fosfolipidlar bilan oqsil sintez boʻlishini kuchaytiradi, oʻsish gormoni (somatotrop G.) yogʻ, fosfor va kalsiy almashinuviga taʼsir etadi. G. hujayraning genetik apparatini stimullash, fermentlarni faollashtirish va fermentativ reaksiyalar tezligini oʻzgartirish yoʻli bilan moddalar almashinuviga taʼsir koʻrsatadi. Ular oqsilning tuzilishini belgilab beradigan informatsion ribonuklein kislotasining hosil boʻlishini kuchaytirib, oqsillar biosinteziga taʼsir etadi. Oʻsish va jinsiy G. organizmning oʻsishini, balogʻatga yetishini boshqaradi. Zarur paytda organizm imkoniyatlari G. ishtirokida safarbar qilinadi. Mas, xavf-xatar taxdid qilganda va shu munosabat bilan muskullarga zoʻr kelganda adrenalin koʻproq chiqib, qondagi glyukozani koʻpaytiradi, yurak va miyaga qon borishini kuchaytiradi; organizmga zararli taʼsir ortganda AKTG koʻproq chiqadi. Organizm normal yashab, ishlab turishi uchun G. ehtiyojga yarasha ishlanib chiqishi kerak. Nerv, gumoral va gormonal omillar oʻzaro taʼsir etib, shunga yordam beradi. Baʼzan nerv sistemasi ichki sekreksiya bezlari bilan bevosita bogʻlanadi. Korin nervi taʼsirlanganda buyrak usti bezlarining magʻiz qavatidan adrenalinning koʻplab chiqishi shundan dalolat beradi. Baʼzan qoʻzgʻalish nerv tolalari orqali gipotalamusa boradi, bu yerda rilizing gormonlar (gipofiz G.ni ajratuvchi omillar) degan moddalar hosil boʻladi, shu moddalar gipofizga kirib, gipofizar (trop) G.ning qoʻshimcha chiqishiga sabab boʻladi, bular esa periferiyadagi ichki sekreksiya bezidan G. chiqishini kuchaytiradi. Organizmda kandaydir biror sabab bilan G. koʻpayib ketsa, gipotalamusdan rilizing gormon chiqishi toʻxtaydi, natijada gipofiz tegishli trop G.ni kamroq chiqaradi, shundan keyin periferiyadagi ichki sekresiya bezidan G. chiqishi ham kamayadi. Qonda biror G. kamayib ketsa (mas, toʻqimalarda G. tez parchalanganda) rilizing G. chiqishi kuchayadi, gipofiz trop G.ni koʻproq ishlaydi, shundan keyin periferik bez G.ni ortiqroq ishlab chiqaradi. Gipotalamusda gipofizning baʼzi G.ini ingibirlovchi neyrogormonlar (prolaktostatin, melanostatin, samotostatin) ham ishlab chikariladi. Ular taʼsirida tegishli gipofiz G.ining hosil boʻlishi kamayadi. Qondagi G. miqsori oʻz-oʻzidan ham boshqariladi. Mas, glyukoza koʻpayib ketganda u glikogenning parchalanishini tezlatib, glyukoza miqdorini orttiruvchi adrenalin konsentratsiyasini kamaytiradi. Organizmda natriy tuzlari yetishmasa, buyrak usti bezlarining poʻstloq qavatidan aldosteron chiqishi kuchayadi, natijada buyrak kanalchalarida natriy tuzlari koʻproq qayta soʻrilib, organizmda ushlanib qoladi. Demak, G. maʼlum miqdorda i
shlanib chiqib, moddalar almashinuvini va organizmning boshqa funksiyalarini taʼminlaydi.