Organik kimyodan maruzalar matni

Organik kimyo fani va uning ahamiyati. Organik moddalar

klassifikatsiyasi.

Organik kimyo fani. Tarkibida uglerod elementi mavjud bo'ladigan birikmalar organik birikmalar deyiladi. Uglerodning nihoyatda ko'p tabiiy va sintetik birikmalari organik birikmalar sinfiga kiritiladi hamda ularni organik kimyo fani o'rganadi. Organik birikmalar tarkibida uglerod, vodorod, kislorod, azot, oltingugurt, fosfor, galogenlar va ayrim metallar mavjud bo'ladi.

Organik kimyo fani-uglerod birikmalari, ularning tuzilishi, olinish usullari, xossalari va amalda foydalanish imkoniyatlarini o'rganadi.

Anorganik birikmalardan farqli ravishda organik birikmalarning bir qator o'ziga xos xususiyatlari mavjud bo'ladi. Masalan:

1. 
   Uglerod atomlari bir-biri bilan birikib, zanjir va halqa hosil qiladi, bu xususiyat anorganik birikmalarga unchalik hos emas.
   
2. 
   Organik modda molekulalarida atomlar orasidagi bog'lanish kovalent bo'ladi, shuning uchun ular noelektrolitlar hisoblanadi. Molekulasida oddiy (birlamchi) C-C va C-H bog'lanishlar bor organik moddalar bir-birlari bilan juda qiyin reaksiyaga kirishadi yoki umuman reaksiyaga kirishmaydi.
   
3. 
   Organik moddalar 400-600 ⁰C haroratda qizdirilganda to'liq parchalanadi yoki ko'mirga aylanadi, kislorod ishtirokida esa yonadi. Bunga sabab uglerod atomlari orasidagi bog'lanishning puxtaligi unchalik katta emasligidir (355,6 kJ/mol).
   
4. 
   Organik birikmalarning o'ziga xos muhim xususiyati ular orasida izomeriya hodisasining keng tarqalganligidir.
   
5. 
   Organik kimyoda, odatda, tuzilish formulalaridan foydalaniladi, chunki atomlar molekulada fazoviy joylashgan holda bo'ladi. Tuzilish (struktura) formulalari bu organik kimyoning tilidir. Tuzilish formulalarida kovalent bog'lanish chiziqcha (shtrix) bilan belgilanadi. Shu bilan birga empirik va elektron formulalardan ham foydalaniladi.
   
6. 
   Organik kimyoda oksidlanish darajasi tushunchasi o'rniga valentlik tushunchasi qo'llaniladi. Uglerod atomining qo'zg'algan holatdagi valentligi doimo to'rtga teng, shuning uchun u to'rtta kovalent bog'lanish hosil qiladi.