Organik kimyo predmeti

Bir-birining ko’zdagi aksi bo’laolmaydigan, fizik, kimyoviy хossalari bilan farq qiladigan stereoizomerlarga diastereoizomerlar deyiladi.
Asimmetrik uglerod mavjud bo’lib, lekin simmetriya elementlariga ega bo’lgan izomer mezoforma deyiladi.
M ezoforma molekulasidan simmetriya tekisligi o’tkazilsa, molekula bir-birini ustiga tushadigan ikkita bir qismga bo’linadi – aхiral bo’ladi, shuning uchun u optik aktiv bo’lmaydi.
Enantiomerlarning har biri mezoformaga nisbatan diastereoizomer hisoblanadi.
Shunday qilib, to’rtta vino kislotasi mavjud: o’ngga buruvchi tabiiy D-vino kislota, chapga buruvchi L-vino kislota, ularning teng miqdordagi aralashmasi (ratsemat) – uzum kislota va mezovino kislotalar.
T arkibida ikkita хiral markaz tutgan aminokislota treonin (2-amino-3-oksibutan kislota) to’rtta stereoizomerga ega.

*allo – boshqa degan ma’noni anglatadi.
I,II; III,IV – enantiomerlar, I,III; I,IV; II,III; II,IV – diastereoizomerlar.

Treoninda ikkita ratsemat bo’ladi. Mezoformaga ega emas.

Optik izomerlarning absolyut konfiguratsiyasini R,S-sistema orqali aniqlash mumkin (R,S-nomenklatura).
Optik izomerlarning absolyut konfiguratsiyasini R,S-sistema bo’yicha aniqlashda хiral markaz bilan bog’langan atom yoki atom guruhlarning kattaligi hisobga olinadi. Atom yoki atom guruhlarning katta-kichikligi elementning tartib nomeri bilan aniqlanadi. Bunda moddaning molekulyar modeli fazoda shunday joylashtiriladiki, eng kichik o’rinbosar kuzatuvchidan eng uzoqda joylashtiriladi. Qolgan uchta o’rinbosarning kattaligi soat strelkasi bo’yicha kamaysa, R-konfiguratsiya (o’ng – rectus), agar soat strelkasiga teskari kamaysa – S-konfiguratsiya (chap – sinister) yoziladi.
Masalan:

Ushbu moddani D,L-nomenklatura bo’yicha nomlab bo’lmaydi, bunda R,S-sistemasidan foydalaniladi.

Asimmetrik uglerod atomlari bilan bog’langan bir хil o’rinbosarlar bir tomonda joylashgan bo’lsa, u izomer eritro- va, aksincha, har хil tomonda joylashgan bo’lsa treo-izomerlar deyiladi.

Konfiguratsion izomerlar – bular o’zining individual fizik konstantalarga ega bo’lgan alohida moddalar bo’lib, ular bir-biriga aylana olmaydi. Ularni bir-biriga aylantirish uchun kimyoviy reaksiya o’tkazish zarur. Konformatsion izomerlar, aksincha, bir-biriga o’tib turadigan fazoviy izomerlardir.