Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

OSN
3
guruhlari saqlanib qoladi. Bunday 
xususiyat barcha monosaxaridlar uchun xos. 
Xalqa o’lchamlarini aniqlash.
Xalqa hosil bo’lishida 
1-C
va 
5-C 
atomlari kislorod atomi orqali 
bog’lanadi va bu bilan xalqaning olti a’zoli bo’lishi ta’minlanadi. Lekin boshqa o’lchamdagi xalqalar, 
masalan 
1-C
va 
4-C
atomlari hisobiga hosil bo’luvchi besh a’zoli xalqalar ham mavjud bo’lishi mumkin. 
O’z-o’zidan olti a’zoli xalqa ekanligini isbotlovchi qanday asoslar bor degan savol paydo bo’lishi tabiiy. 
Metil-β-D-glyukozid dimetilsulfat va o’yuvchi natriy bilan qayta ishlangan, reaktsiya mahsuloti, 
suyultirilgan 
HCl
bilan gidrolizga uchratilganda tetra-O-metil-D-glyukozid hosil bo’lishini ko’rib 
o’tdik. Bu birikma siklik yarimatsetal bo’lib, eritmada oz miqdor bo’lsada atsiklik shakli bilan 
muvozanatda bo’ladi. 
Bu atsiklik tetra-O-metil-D-glyukozada aldegid va to’rtta 
OCH
3
-
guruhi saqlanadi. Bundan 
tashqari erkin metillanmagan 
5-S
atomi bilan atsetil bog’ hosil bo’lishida ishtirok etuvchi 
ON-
guruhi 

---

487
ham mavjud va bu xalqaning o’lchamlari erkin 
ON-
guruhi saqlovchi uglerod atomi bilan bog’liq 
ekanligini isbotlaydi. 
Maxsus sharoitlarda tetra-O-metil-D-glyukozani azot kislotasi bilan oksidlanishi, oksidlanish 
CHO-
guruhi kabi 
OH-
guruhi hisobiga ham kuzatilib, ketokislota hosil bo’lishi kerak. Ketonlarning 
xususiyatlaridan ma’lumki, oksidlash bu bilan tugamasdan, karbonil guruhining u yoki bu tomonidan 
uzilishi kerak. 
Tajribalar oksidlanishi haqiqatda ham davom etishini va trimetoksiglutar va dimetoksiqahrobo 
kislotalar hosil bo’lishini ko’rsatadi. To’rt va besh uglerod saqlovchi kislotalar aralashmasi faqatgina