Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

2
T
H
2
S
H
2
H
2
H
H
HB
HC
PH
SiH
 

---

236 
Vodorod bog’lanish vujudga kelishi uchun elektromanfiy atomlar – 
F, O, N
bo’lishi 
kerak; faqatgina shu uchta atomlardan biri bilan bog’langan vodorod yadrosi yetarli darajada 
musbat zaryadga ega bo’ladi va faqatgina shu uchta elementlar tortilish vujudga kelishini 
ta’minlovchi manfiy zaryadga ega. Bu uchta elementlar o’zlarining kichik atomlarida katta 
manfiy zaryadni mujassamlashtiradi. 
Spirtlar suv kabi - assotsirlangan suyuqliklar hisoblanadi, qaynash xaroratlari anomal 
yuqori bo’lishi ularda vodorod bog’lanish mavjudligi bilan izohlanadi. Efirlarda va spirtlarda 
ham kislorod atomlari mavjud, lekin bu atom faqatgina uglerod bilan bog’langan; ulardagi 
vodorod atomlari kislorod bilan bog’ hosil qilish uchun yetarli darajada musbat zaryadga ega 
emas.
Quyi spirtlarning suvda yaxshi erishi suv va spirt molekulalari orasida mavjud bo’lgan 
vodorod bog’ning hosil bo’lishi bilan izohlanadi; bunday t’sir spirt molekulalari va yoki suv 
molekulalari orasida ham kuzatilishi mukin. 
Vodorod bog’ni o’rganishda infraqizil spektroskopiya muhim o’rin tutadi. Qutblanmagan 
erituvchilardan suyultirilgan eritmalarda, masalan to’rtxlorli uglerodda, yoki gaz fazoda 
(molekulalar orasidagi assotsiatsiya minimal bo’lganda), etil spirti 3640 sm
-1
da 
O – H
uchun 
tebranish chizig’ini beradi. Agar etil spirtining kontsentratsiyasi ortib borsa, bu chiziq kengayib 
3350 sm
-1
da kuzatiladi.
Vodorod atomini ikkinchi kislorod bilan ta’sirlashuvi