O`quvchilarni tabiiy fanlar bo`yicha savodxonligini oshirishga y o`naltirilgan topshiriqlar to`plami

PARNIK EFFEKTI

Matnni o‘qing va savollarga javob bering.

Quyoshdan kelayotgan energiyaning katta qismi Yer atmosferasidan o‘tadi. Yer bu energiyaning bir qismini yutadi, qolgan qismi esa Yer sirtidan qaytadi. Qaytgan energiyaning bir qismi atmosferada yutiladi.

Buning natijasida Yer sirtidagi o‘rtacha temperatura atmosfera mavjud bo‘lmagandagi temperaturaga qaraganda yuqoriroq bo‘ladi. Yer atmosferasi xuddi parnik singari ta’sir ko‘rsatadi, shundan “parnik effekti” termini paydo bo‘lgan.
Parnik effekti yigirmanchi asr mobaynida ko‘proq sezila boshladi deb hisoblanadi.
Yer atmosferasi o‘rtacha temperaturasining ko‘tarilib borayotgani aniq dalildir. Gazetalar va boshqa davriy nashrlarda ta’kidlanishicha, yigirmanchi asr mobaynida temperatura ko‘tarilishining asosiy sababi atmosferaga karbonat angidrid gazi chiqarilishining ortib ketishidir.
Anvar Yer atmosferasining o‘rtacha temperaturasi va atmosferaga chiqarilayotgan karbonat angidrid gazi orasida qanday bog‘lanish mavjudligi bilan qiziqdi.
Kutubxonadan quyida keltirilgan ikkita grafikni topdi.

10
U shbu grafiklar asosida Anvar quyidagi xulosaga keldi:

Haqiqatan ham Yer atmosferasi o‘rtacha temperaturasining ko‘tarilishi atmosferaga chiqarilayotgan karbonat angidrit gazining ortishiga bog‘liq .
1-vazifa. Grafiklar Anvarning xulosasini qay tarzda tasdiqlaydi?

°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°
2-vazifa. Lola Anvarning xulosasini tasdiqlamadi. U ikkita garfikni taqqosladi va grafikning ba’zi qismlari Anvarning xulosasiga mos emasligini aytdi.
Grafikning qaysi qismlari Anvarning xulosasiga mos emas? Misol keltiring va javobingizni izohlang.

11
3-vazifa. Anvar Yer atmosferasi o‘rtacha temperaturasining ko‘tarilishi atmosferaga chiqarilayotgan karbonat angidrit gazining ortishiga bog‘liq degan xulosasida qat’iy turdi. Lekin Lola u o‘z xulosasini shoshilinch qabul qilgan, deb hisoblaydi.

Anvar «Yakuniy xulosa chiqarishdan avval, parnik effektiga ta’sir qiluvchi boshqa omillar o‘zgarishsiz qolishiga ishonch hosil qilishing kerak,» - deydi.
Lola nazarda tutayotgan omillardan birini yozing.