Oquvchan suyuqlik sotish, aktivlarni pul mablag‘lariga aylantirishning

Панова Л. Ликвидность и платежеспособность коммерческих банков. — M.: «Финансм и статистика». 2002.



224

14. 
    
    bob. BANK RISKLARI VA ULARNI BOSHQARISH
    

1. 
   
   Bank risklari va ularning turlari
   

Hozirgi paytda O‘zbekistonda milliy iqtisodiyotni erkinlash- tirish jarayoni tijorat banklarining barqaror faoliyat yurituvchi tizimini yaratishni ko‘zda tutadi. Chunki tijorat banklari bozor infratuzilmasining muhim tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi. Ularning barqarorligi davlat ahamiyatiga egadir.

Markazlashgan iqtisodiyot sharoitida barcha xo‘jalik subyekt- lari qat’iy yo‘riqnomalar, buyruqlar, me’yoriy hujjatlar bo‘yicha faoliyat olib borganligi uchun risk va uning darajasini o‘ylashga to‘g‘ri kelmasdi. Oldindan qancha foyda olish yoki zarar ko‘rish mumkinligi aniq bo‘lar edi. Ko‘rilgan zarar, odatda, korxonaning yuqori tashkiloti yoki vazirlik tomonidan, ba’zi hollarda turli xil yo‘qotishlar bilan birga budjet mablag‘lari hisobidan qoplanardi.

Zamonaviy bank tizimini risksiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Bankning risksiz operatsiyasi yo‘q, uning barcha operatsiyalari risk bilan bog‘liq bo‘lib, ularning darajasi operatsiya turiga qarab har xil bo‘lishi mumkin (14.1-chizma). Binobarin, bank ama­liyotida riskni umuman yo‘q qilish mumkin emasligi bois, uni oldindan ko‘ra bilish, uni kamaytirish choralarini ko‘rish lozim.

Har qanday iqtisodiy faoliyat foyda olishga qaratilganidek, tijorat banklari faoliyatida ko‘riladigan natija, bu birinchi navbatda, foyda olishdir. U risk bilan bog‘liq bo‘ladi. Shu tufayli tijorat banklari oldida turgan birinchi masala — bu risk va foydalilik o‘rtasidagi optimal darajaga erishishdir.

O‘zbekistonda bozor munosabatlari tamoyillarining amal qi­lishi tijorat banklaridan o‘z faoliyatlari bilan bog‘liq risklarni boshqa xo‘jalik subyektlariga nisbatan ko‘proq o‘rganishlarini talab