O’quv-uslubiy majmua 5140300-Kimyo va ekologiya bakalavr ta’lim yo’nalishi talabalari uchun Tuzuvchi – kimyo fanlari nomzodi

Nazorat savollari va topshiriqlar:
1.Neytrallanish metodida qanday moddalar boshlang’ich modda si;fatida ishlatiladi?
2. Indikatorning o’tish intervali nima?
3. Agar titrlanishiga 12,30ml 0,1035 N li NaOH eritmasi ketgan bo’lsa namunadagi xlorid kislotaning miqdori nimaga teng?
4. 20,00 ml NaOH eritmasini titrlashga 22,40ml 0,1n. li NCl sarf bo’ladi. Analiz qilinayotgan eritmaning 100 ml ida necha gramm NaOH bor?
Maruza matni
Neytralizatsiya metodining mohiyati. Neytralizatsiya metodi asosida neytralizatsiya reaksiyasi yotadi:
H⁺ + OH^- = H₂O

Neytralizatsiya metodi kislota va ishqorlarni miqdoran aniiqlashda qo’llaniladi. Bu metod yordamida neytralizatsiya reaksiyasi bilan bog’liq bo’lgan bir qator boshqa hajmiy aniqlashlar o’tkaziladi, masalan, kuchsiz kislota va kuchli asoslardan hosil bo’lgan ba’zi tuzlarni ( Na₂CO₃, Na₂B₄O₇) yoki ammoniy tuzlarini aniqlash.

Kislotalarni miqdoriy aniqlashda- alkalimetriya NaOH yoki KOH ishqorlari eritmasi ishchi eritmadir.
Ishqorning titrlangan eritmasini naveska bo’yicha tayyorlab bo’lmaydi, chunki ishqor aniq olingan naveskasi bo’yicha aniq konsentrasiyani eritma tayyorlash mumkin bo’lgan moddalarga qo’yiladigan talablarga javob bermaydi. Bundan tashqari, ishqor eritmalari juda yaxshi saqlanganda ham o’z titrini juda tez o’zgartiradi, shuning uchun bu ishchi eritmalarning titri aniqlanadi. Ishqorning ishchi eritmasi titrini aniqlash uchun shavel H₂C₂O₄·2H₂O yoki qahrabo H₂C₄H₄O₄ kislotalar ishlatilishi mumkin. Ko’pincha laboratoriya tajribasida boshlang’ich eritma sifatida fiksanaldan tayyorlangan 0,1 n kislota eritmasi ishlatiladi.
Ishqorni miqdoriy aniqlashda – asidimetriyada kuchli kislota eritmasi ishchi eritma bo’ladi (odatda HCI yoki H₂SO₄). Konsentrlangan kislotadan uning titrlangan eritmasini tayyorlash mumkin emas. Chunki, sulfat kislota gigroskopik bo’lib, xlorid kislota esa vodorod xlorid chiqaradi. Shuning uchun kislota ishchi eritmalarining titri aniqlanadi. Kislota eritmalarining titrini aniqlash uchun bura Na₂B₄O₇·10H₂O yoki kimyoviy toza soda Na₂CO₃ boshlang’ich modda bo’lib xizmat qiladi. Ba’zi hollarda kislotaning ishchi eritmasi fiksanaldan tayyorlanadi. Kislotalar eritmasining titri deyarli ancha vaqtgacha o’zgarmaydi.
Agar har qanday kislota eritmasini ishqor eritmasi bilan titrlansa, kislotaning H⁺ ionlarini OH^- ionlari bilan bog’lanishi sodir bo’ladi va H⁺ ionlari konsentrasiyasi asta-sekin kamayadi, eritmaning pH i esa ortadi. pH ning ma’lum qiymatida ekvivalent nuqtaga erishiladi va titrlash tugatilishi kerak. Ishqor eritmasi kislota eritmasi bilan titrlanganda OH^- ionlari bog’lanadi, ularning eritmadagi konsentrasiyasi kamayadi, H⁺ ionlarining konsentrasiyasi ortadi va eritma pH i kamayadi, Ammo pH ning miqdori ekvivalent nuqtada hamma hollarda ham bir xil qiymatga ega bo’lmaydi, u reaksiyaga kirishayotgan kislota va asos tabiatiga bog’liq bo’ladi.