O‘quv qo‘llanma (Barcha bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari uchun) Toshkent-2019

FUQOROLIK JAMIYATINING MANAVIY AXLOQIY NEGIZI - Fuqarolik jamiyati – ijtimoiy hayotning davlat tasiri va aralashuvidan, mamuriy tazyiqlardan holi bo‘lgan hamda insonlarining hususiy turmush sohasini tashkil etuvchi munosabatlar majmuidir. Fuqarolik jamiyati chuqur manaviy, yuksak madaniy insoniy munosabatlar zamiriga tayanadi. Bu jamiyatning manaviy hayotida bir narsa ustuvorlik qiladi, YAni inson benihoya darajada ulug‘lanadi, umumisoniy qadriyatlar ezozlanadi, ular mo‘tabar va muqaddas sanaladi. Bunda insonnig qadr – qimmati, mehr – oqibat, ahloqiy poklik, adolatparvarlik va insonparvarlik kabi oliy qadriyatlar insonlar o‘rtasidagi munosabatlarni belgilovchi mezondir.


HALOLLIK - sof, pokiza bo‘lishni talab qiladigan axloqiy meyordir. Dastavval u diniy tushuncha sifatida vujudga kelib, har bir musulmonning emak-ichmagi, jinsiy va iqtisodiy xatti-harakatlari sifatini belgilab beruvchi shariy meyor bo‘lib amal qilgan. Insonni manaviy, axloqiy jihatdan bezaydigan ajoyib fazilatlardan biri - halol, pokiza yashash, birovlarning xaqiga zarracha bo‘lsada hiyonat qilmaslikdan iboratdir.


HAYO – SHaxsning axloqiy o‘zini-o‘zi anglashi ko‘rinishlaridan biri; hayo tuyg‘usida insonning o‘z xatti-harakatlarini, axloqiy sifatlari va motivlarini anglashi tushuniladi. Inson o‘z xatti-harakatlarining axloqqa zid ekanligini mustaqil ravishda yoki bo‘lsamasa atrofdagilarning qoralashi natijasida anglab etishi mumkin. Hayo vijdon b-n bevosita bog‘liq bo‘ladi. Vijdonsiz odamlarda hayo bo‘lmaydi. SHu b-n birga, hayoning vijdondan farq qiluvchi jihatlari ham mavjud. Hayo qo‘proq tashqi muhit b-n bog‘liq bo‘ladi. Hayo tuyg‘usi insonning o‘z xatti-harakatlarini boshqalar nuqati nazaridan baholashi b-n bog‘liq bo‘ladi. Hayo tuyg‘usi manaviyatli va manaviy yuksak insonlarga xos axloqiy fazilatdir.


HASAD - o‘zida yo‘q bo‘lgan narsaning boshqalarda bo‘lishini istamaslik, o‘zgalarning yutuqlari va muvaffaqiyatlarini ko‘ra olmaslik. Hasad tuyg‘usi mavjud bo‘lgan odam boshqalarning yaxshi turmush kechirishidan, o‘qishda, mehnat faoliyatida erishgan yutuqlaridan qiyin ahvolga tushadi. Hasad turli olamshumul dinlarda qoralanadi. Masalan xristian dinida hasad ettita gunohi kabiralardan biri hisoblanadi. CHunki bu dinda aytilishicha, hasad qilish xudo tomonidan o‘rnatilgan tartibdan norozilikni bildiradi.