O’quv materiallari mavzu: hayvolar morfologiya fanini mazmuni, mohiyati va vazifalari

Oraliq miya
Oraliq miya – diencephalon miyaning asosida, hidlov miyasining orqa tomonida joylashadi. Bu miyaga ko‘rish bo‘rtigi, uchinchi miya qorinchasining qon tomirlari jildi, epifiz, kulrang do‘nglik, gipofiz bezi va so‘rg‘ichsimon tana ko‘rish nervi yo‘li kiradi.
Ko‘rish bo‘rtiklari - thalami optici oraliq miyaning eng katta qismi bo‘lib, bevosita dumsimon yadroning orqa tomonida joylashadi. Dumsimon yadrodan chegaralovchi yo‘l - stria terminalis orqali ajralib turadi. Orqa tomonida miyaning to‘rt tepachasi yotadi. Ko‘ndalang yo‘lning ro‘prasida yon tomonga aylanib o‘tgan yon tirsaksimon tana - corpus geniculatium laterale opticum bor. U yuqoridan sekin tekislanib, pastki qismi ko‘rish yo‘li - tractus opticus ga aylanadi. Uning davomi, o‘ngi va chapi bir – biri bilan qo‘shilib, ko‘rish nerv kesishmalari - chiasma opticus ni hosil qiladi. Bu kesishmalardan ikkinchi juft ko‘rish nervi - nervus opticus kelib chiqadi.
Uchinchi miya qorinchasi - ventriculus tertius halqa shaklidagi kanaldir. Uning ichiga ko‘rish bo‘rtigining oraliq miya massasi - massa intermedia o‘sib kiradi.
Uchinchi miya qorinchas orqa tomondan silviev suv yo‘li bilan qo‘shiladi. Suv yo‘liga qo‘shilishi joyida ko‘ndalang tolalar tutamining orqa tomon bog‘lami - commissura caudalis bo‘lib, u oldingi tepachalarni ko‘rish bo‘rtigi bilan bog‘laydi. Uchinchi miya qorinchasi yon qorinchalar bilan ham bog‘langan. Uchinchi miya qorinchasi ichida qon tomirlari jildi - tela chorioidea ventriculis tertii bo‘ladi. Qon tomirlari jildining o‘rta qismi uchinchi miya qorinchasining qon tomirlari chigali - plexus chorioideus ventriculi tertii ni hosil qilib, yon qorinchalarga o‘tadi va ularda ham qon tomirlari chigali hosil bo‘ladi.
Epifiz - epiphysis ichki sekretsiya bezi bo‘lib, u oraliq miyada yarim sharlarning orqa oraliq qismidagi to‘rt tepacha ustida joylashadi. Bu bez ham ko‘rish bo‘rtigiga qo‘shilib turadi. Epifizning asosida chuqurcha shaklidagi qavariq tana - recussus suprapinealis bo‘ladi. Kulrang do‘nglik - tuber cinereum da kichik do‘nglik bo‘lib, u ko‘rish nerv kesishmasining orqa qismida joylashadi. Bu do‘nglikning markaziy qismida voronka jiyagi - recessus infundibuli bo‘lib, uning chetlari voronka infundibuli hosil qilib, gipofiz beziga birlashib turadi.
Gipofiz - hypophysis ham ichki sekretsiya bezi bo‘lib, miyaning qattiq pardasiga o‘ralgan holda turk egari chuqurchasiga joylashadi.
So‘rg‘ichsimon tana - corpus mammillare kichik yapaloq organ bo‘lib, kularng do‘nglikning orqa qismida joylashadi. Unda kulrang modda yadrosi bor. Itlarda u juft bo‘ladi.