O’quv materiallar

2. Fermentlar bilan hujayra devriga ishlov berish
O‘simlik protoplastlarini olishda hujayra devorini yo‘qotish uchun uch turdagi ferment preparatlari qo‘llaniladi – sellyulazalar, gemitsellyulazalar va pektinazalar.
Ular hujayra devoriga mexanik mustahkamlik beradigan asosiy komponentlarini parchalaydilar (o‘simliklarda bular turli nisbatlarda uchraydigan sellyuloza, gemitsellyuloza va pektin moddalaridir).
SHuning uchun ferment preparatlarini kombinatsiyasi va ularning miqdori o‘simlik turidan, yoshidan, tanlangan a’zosidan kelib chiqqan holda tanlanadi.
2. Xujayra devorini fermentlar bilan ishlov berish
Prokariotlar protoplast
Eukariotlar protoplasti
3. Protoplastlarni turg‘unlashtirish
Protoplastlarni turg‘unlashtirish maxsus tarkibil gipertonik eritma bilan amalga oshiriladi:
(10%-li mannit, saxaroza, natriy xlor).
Eritmaning ion kuchi shunday bo‘ladiki, bunda hujayra turgor holatida turadi, lekin yorilib ketmaydi, bunda eritma bilan ferment yuvilishi ham amalga oshadi.
Protoplastlani qo‘shilishi spontan holatda amalga oshadi, biroq rag‘batlantiruvchi omillar ishtirokida bu jarayon nisbatan muvaffaqiyatli kechadi.
Bular kimyoviy (masalan polietilenglikol) yoki fizik omillar (almashinadigan elektr maydoni) bo‘lishi mumkin.
Hujayraga fuziya jaryoni engillashtirish uchun, uni kompetent xolatga o‘tkazish zarurdir. Buning uchun quyidagilar amalga oshiriladi:
1. Hujayra og‘ir metallar bilan ishlov beriladi;
2. Hujayralar tez muzlatilib va qayta eritib olinadi.
3. Hujayralar fermentlar bilan ishlov beriladi.
Protoplastlarni qo‘shilishida ikkta xromosomalar to‘plamiga ega bo‘lgan protoplast hosil bo‘ladi – diploid to‘plam (gibrid hosil bo‘lishida DNK rekombinatsiyasi amalga oshadi).
5. Regeneratsiya(protoplast hujayra devorini tiklanishi)
Hosil bo‘lgan gibridni prokariot va eukariotlar uchun zarur bo‘lgan komponentlarga ega bo‘lgan qattiq ozuqa muhitiga o‘tkaziladi. Bunda hujayra devorini tiklanishi amalga oshadi.
Gibrid hujayrani oddiy hujayradan ajratish uchun 4-bosqichda yana boshqa marker tutgan protoplast kiritiladi.
Marker bu ma’lum bir fermentni ishlab chiqaradigan gen uchastkasi bo‘lib, muhitga ekilganda o‘zi haqida ma’lum qiladi. Ushbu holatda β-laktamaza marker sifatida qo‘llaniladi. Muhitga benzilpenitsillin qo‘shiladi va muhitda faqat β-laktamaza tutgan hujayralar o‘sib chiqadi. β-laktamazani faqatgina gibrid hujayralar tutgani uchun muhitda faqatgina gibrid hujayralar o‘sib chiqadi.