O’quv materiallar

6. Gibridlarni va yangi produtsentlarni saqlash.
Protoplastlash texnikasi ijobiy va salbiy natijalarni ham berishi mumkin.
Bunda protoplastlashda o‘chib turgan genlarni faollanishi kuchayishi mumkin.
Protoplastlash mikrorganizmlarni o‘zgarishiga olib keladi, uning yordamida bioob’ektlarni takomillashtirish mumkin.

2. 
   Gen-hujayra muhandisligi – nasliy o‘zgartirilgan organizmlarni va faol genetik tuzilmalarni funksional o‘zgartirishdir.
   
3. 
   Bunda uchta yo‘nalish mavjud:
   

– bakteriya va achitqi hujayralariga genlarni kiritish;
– o‘simlik, hayvon va odam hujayralariga genlarni kiritish;
– murtak (embrion) hujayralariga genlarni kiritish, ya’ni hujayrani urug‘lantirish.


Gen muhandisligi tajribalari bir necha ketma-ket bosqichlardan iborat¹⁸:


1-usul. Genlarni qayta guruhlash usuli.
Hujayra ichida ma’lum to‘plamdagi va ketma-ketlikdagi genlar bor. Protoplastlashda genlarning qayta tuzilishi amalga oshiriladi, shu bilan birga uchib yotgan genlarni faollanishi ham yuz beradi.




II-usul. Genlarni qo‘shilishi yoki fuziyasi.
Prokariotlar eukariotlar bilan qo‘shiladi, natijada ikki DNK dan rekombinant DNK hosil bo‘ladi.




III-usul: Transformatsiya.


a) DNK dagi ma’lum genlar to‘plamiga ega hujayra → genlari qayta tuzilmagan tirik protoplast → protoplast gibrid-rekombinant → hujayra
↑
b) probirkada izolyasiyalangan DNK ni ajratish - vektor ( boshqa mikroorganizmdan (fag, plazmida) ajratib olingan izolyasiyalangan DNK
Agarda kerakli genga ega bo‘lgan hujayra va izolyasiyalangan DNK bo‘lsa (vektor) – vektor , plazmida, virus, kosmida (plazmida+fag) ko‘rinishida bo‘lsa, u holda vektorni ajratib olingan protoplastga kiritish mumkin (ya’ni transformatsiyani amalga oshirish mumkin).
Bunda yangi hususiyatli «+» produtsentlar hosil bo‘ladi, biroq hujayrada reparatsiya (tiklash) tizimi mavjud bo‘lib DNK molekulasi asta–sekin uzining boshlang‘ich (yovvoyi) holatiga qayta boshlaydi.
Rekombinatsiyani quyidagi usullar bilan saqlab qolinadi:
1. «+» variantlar reparatsiya tizimini ta’sirini to‘htatish uchun qo‘shimcha mutagenlar bilan qayta ishlov beriladi
2. «+» variantli hujayralarni immobilizatsiyalash.