O’quv materiallar mavzu: Ijtimoiy ishda etikani ahamiyati (4 soat) Reja

Тўртинчи антиномия ахлоқнинг ижтиомий ва шахсий томонлари орасида кўринади. Бир томондан, жамият тарбия тизими орқали индивидга ахлоқий тасаввурларни сингдиради ва шу орқали маълум маънода унинг индивидуаллигини чеклайди. Ахлоқ ҳамма қабул қилган хулқ-атвор стандарти сифатида талқин қилинади ва ахлоқ қоидаларини бузмаган инсон одоб-ахлоқли ҳисобланади. Жамиятнинг асосий қисми шундай инсонлардан иборат, кўпчилик яхши инсонлар дея эътироф этилади.
Иккинчи томондан юксак ахлоқли инсон ўз атроф муҳитида мавжуд хулқ-атворни такрорламай, балки ундан ўтиб кетиши ва устун келиши лозим. У гуруҳ манфаатларидан ҳам, мавжуд хулқ-атвор нормаларидан ҳам, кундалик ташвишлардан ҳам юқори туриши талаб қилинади. Юксак ахлоқли шахс “ҳамма каби” эмас, балки ўзи тўғри деб ҳисоблаган йўлни тутади, ўз хулқи билан бошқаларга ибрат бўлади. Адабий қаҳрамонларнинг жамиятда мавжуд қарашларга қарши чиқиб, ўзи тўғри деб билган ахлоқ нормаларини ёқлаб чиқишига кўпгина мисоллар келтириш мумкин. Юксак ахлоқли инсон ностандарт ҳаракатлари билан ҳақиқий инсонга хос бўлган йўлни танлайди ва пировардида инсоният манфаатларини ёқлайди. Бундан ташқари, одобли инсон ўзгаларга эмас, аввало ўзига нибатан қатъий талаблар қўяди. Ниҳоят, ижтимоий хулқ-атвор борасида ҳаммага маълум ахлоқий қоидаларни ижодий ёндашган ҳолда бажариш орқали намоён бўлиш мумкин. Масалан, мардлик ва меҳр-шафқатлилик ахлоқий фазилатлар эканлигини барча эътироф этади, аммо Алексей Мересьев (Чин инсон қиссаси) ва Мать Тереза – инсониятнинг бетакрор, “юксак намояндалари”.
Демак, шахс юксалишига олиб келувчи ижтимоий қоидалар ва умуминсоний идеал даражасига кўтарила оладиган шахсий қоидалар ахлоққа оид бўла олади.