O`quv ishlari bo`yicha prorektor R. Jumayev Aruz qoidalari va mumtoz poetika fani bo`yicha universitetlarning

Tajziya (bo`lak-bo`lak qilmoq) – bayt misralarining har birini iki bo`lakka ajratib,misralardagi birinchi bo`laklarni ham, ikinchi bo`laklarni ham o`zaro qofiyalash san’ati.
Misol: Qaro zulfing firoqida parishon ro`zg`orim bor,
Yuzungdin ishtiyoqida ne sabru ne qarorim bor (Bobur).

Tazmin – “bir narsani ikkinchi narsa orasiga qo`ymoq” ma’nosini ifodalab, she’rga o`zga shoir (ko`pincha ustozlar) she’ridan bir misra yoki bir bayt olib, o`sha vazn, o`sha qofiya va radifda mazmunga muvofiq she’r bitish san’ati.
Misol: Ogahiy “Bo`lmasa,bo`lmasun netay” , Mashrab “Sensan sevarim…”
Tanosib – she’r baytlarida bir-biriga bog`liq va bir-biriga yaqin tushunchalarni anglatuvchi so`zlarni qo`llash san’ati.
Misol: Zulfing cheriki jamol mulkin
Oldi ko`zung ittifoqi birla. (Atoiy)
Tajohuli orif (bilib turib bilmaslikka olish) – shoirning baytda aks ettirilayotgan biron obrazli iborani aniq aytmasdan o`zini bilib bilmaslikka olgandek ko`rsatishini nazarda tutadi.
Misol: Jonbaxsh la’ling ustida ul xoli hindularmudur,
Yo chashmai hayvon uza zog`i siyahmo`larmudur. (K.Xorazmiy)
Nahot shuncha ma’sum,shuncha pok,
Sevishmoqda alam bor shuncha? (Zulfiya)
Tamsil (misol keltirish) – bunda fikrni isbotlash uchun bironta misol keltiriladi.Ba’zan maqol ham keltirilishi mumkin.

Misol: Orazin yopqach ko`zumdin,sochilur har lahza yosh,

O`ylakim paydo bo`lur yulduz, nihon bo`lg`och quyosh (A.Navoiy)
Takrir (takrorlash) – she’rda u yoki bu so`zni takror qo`llash san’ati.
Misol: Qaysi gulning men kibi bir andalibi zori bor,
Qaysi bulbulning seningdek bir guli bahori bor. (Munis)
Tasdir – she’r baytidagi birinchi so`zni bayt oxirida takrorlash san’ati.
Misol: Men bu yuz mushtoqidurmen, bog`i bo`stonkim bo`lur,
Bo`lmasin nasrinu lola, arg`uvon sensiz menga. (Atoiy)
Tarse’ (ziynatlash,bezash, ipga marjon tizish) – she’rda birinchi mesra so`zlari bilan ikinchi misra so`zlarining bir-biriga ohangdosh,vazifadosh,qofiyadosh bo`lib kelish usuli.
Misol: Yod etmas emish kishini g`urbatda kishi
Shod etmas emish ko`ngulni mehnatda kishi. (Bobur)

Qamar yuzingdin bo`lur munavvar,

Shakar so`zingdin kelur mukarrar. (S.Saroyi)