O`quv ishlari bo`yicha prorektor R. Jumayev Aruz qoidalari va mumtoz poetika fani bo`yicha universitetlarning

5-mavzuga oid savol va topshiriqlar:
1. Mumtoz poetikada ilmi badi'ning o‘rni qanday?
2. Mumtoz adabiyotshunoslikda badiiy san'atlar qanday tasnif qilingan?
3. Zamonaviy adabiyotshunoslikdagi tasniflarni bilasizmi?
4. Mumtoz she'riyatimizda keng qo‘llanilgan lafziy san'atlar qaysilar?
5. Qaytarishga asoslangan san'atlarga qaysilar kiradi?
6. Mumtoz adabiyotda tardi aksning qaysi turlaridan foydalanilgan?
7. Lafziy san’atga qaysilar kiradi?
8. Ma’naviy san’atlarga-chi?
Glossariy
INTOQ (arabcha, gapirtirish so‘zidan). Bu san’at nomi “niqto” tarzida ham yuritiladi. Intoq jonlantirishning bir ko‘rinishi bo‘lib, uning talabiga ko‘ra she’rda jonsiz narsa–hodisalar, qush, hayvon va parrandalar xuddi odamdek gapirtiriladi:
IRSOL UL-MASAL (arabcha, maqol kiritish so‘zidan) – she’rda halq maqollari, naqllarini aynan keltirish yoki mazmunini saqlagan holda shaklini o‘zgartirib keltirish san’ati.
ISTIORA (arabcha, omonatga olmoq so‘zidan). Bu san’at talabiga ko‘ra she’rda so‘z o‘z ma’nosida emas, balki ko‘chma ma’noda ishlatiladi. YA’ni bir ma’noni anglatadigan so‘z vaqtincha omonatga olinib, boshqa biror ma’noni ifodalash uchun ishlatiladi. Bunda shu so‘z anglatadigan qo‘shimcha ma’noga tayaniladi. So‘zlar aro ma’no ko‘chishi o‘xshatishga asoslanganligi tufayli istiorani metafora deb yuritish urf bo‘lgan.
ISHTIQOQ (arabcha, so‘zdan so‘zni ajratmoq, bir so‘zdan boshqa so‘z olish) – she’r misralarida o‘zakdosh so‘zlarni qo‘llash orqali vujudga keladigan san’at.
IQTIBOS (arabcha, ilm o‘zlashtirmoq) – she’rda Qur’on oyatlari, Hadis namunalarini keltirish san’ati.
LAFF VA NASHR – arabiy atamalari “yig‘moq” va “yoymoq” degan ma’nolarni bildiradi. Bunda oldin bir necha predmetning nomi ketma-ket sanaladi, so‘ng ularning belgilari yoki ularga mos keluvchi boshqa tushunchalar o‘sha ketma-ketlikda tilga olinadi.
MUBOLAG‘A (arabcha, biror ishga qattiq kirishish) – narsa-hodisani, unga xos bo‘lgan biror belgini bo‘rttirib: kattalashtirib, kichraytirib, kuchaytirib yoki kuchsizlantirib tasvirlash san’ati.