O`quv ishlari bo`yicha prorektor R. Jumayev Aruz qoidalari va mumtoz poetika fani bo`yicha universitetlarning

4.Ifrat (bulug`, ifrot) – orttirmali, haddan ortiq mubolag`a.
Misol: Tikilsam quriydi daryoning gumi,
Na’ra tortsam qular qo`rg`onning timi. (“Alpomish”)

Oh ursa, olamni buzar tovushi,

To`qson molning terisidan kovushi. (“Alpomish”)

Mulamma’ – turli tillarda she’r yozish san’ati.
Misol: Qochib ketdi machchoyilar askari,
Borib shulki yurtiga ta’kidlari:
“Saroyeki,o` boshadash,zinhor,
Daronjo marov memuri, ey tabor”. (Muqimiy)
Mukarrar – muayyan so`zning muayyan o`rinda takrorlanishi.
Misol: Yuzing mushafi sharhi o`lg`ay necha,
Kitobu kitobu kitobu kitob. (K.Xorazmiy)
Mav’iza – nasihat berish,va’zga o`xshash fikrni bayon qilish usuli.
Misol: Kimki ming eksa, o`zi ming topar,
Barcha mayibni saxovat yopar.

Buxl aziz odamin xor etar,

El ko`zida it kabi murdor etar. (K.Xorazmiy)
Oksimoron – ikki qarama-qarshi tushunchalarni ifodalovchi so`zlarni yonma-yon keltirish bilan bo`rttirib tasvirlash usuli.
Misol: U yerga yiqiladi
O`qday uchib borarkan.
Tog`day og`ir qulaydi
Qum singari yengil sham. (H.Olimjon)
Portret – adabiy asarda kishining tashqi qiyofasi,siymosi,kiyim-kechagi,o`zini tutishi va hokazolar tasviri.
Misol: “Jodu ko`zi kishiga qattiq qaraganda qoralikdan boshqacha yana bir turlik nur sochar edi.Kipriklari ostida nafis bir surma doirasi bor edi.Qoshi tutash kabi ko`rinsa ham,ko`ndalang yotgan ikki qilich orasini nafis bir quyulib ko`tarilish ajratib turar edi”.
(A.Qodiriy “Mehrobdan chayon”, Ra’no portreti)
Perifraz – majozlarning bir turi,bunda nutqning ifodaliligini oshirish maqsadida narsa, odam, voqea-hodisalar nomi ularning ma’nolarini, xususiyatlarini ifodalovchi boshqa so`z va iboralar bilan almashtiriladi.Perifraz narsa va hodisalarning asl nomi bilan yonma-yon ishlatiladi.
Misol: Quyoshday mehribon
Vataning – onang.
Zaminday vazminu,
Mehnatkash,mushfiq.
Istagan narsangni tayyorlaguvchi,
Xalq bor – onang bor. (G`.G`ulom)