O`quv ishlari bo`yicha prorektor R. Jumayev Aruz qoidalari va mumtoz poetika fani bo`yicha universitetlarning

Alliteratsiya (tavze' yoki tovush takrori) – she’rda, jumlada, bandda va qisman nasriy asarlarda ham bir xil tovushlarning takrorlanishi. Tovushlar ohangdorligi,asosan bir xil tovushlarning takrorlanishidan hosil bo`lgan ohangdorlik alliteratsiya deb yuritiladi. Misol:
Qaro qoshing,qalam qoshing,
Qiyiq qayrilma qoshing, qiz.
Qilur qatlimga qasd,qayrab,
Qilich qotil qaroshing qiz… (Erkin Vohidov)
Jonlantirish – odamlarga xos bo`lgan xislatlarni jonsiz predmetlar,tabiat hodisalari,hayvon,parranda,qush kabilarga ko`chirish orqali hosil bo`ladigan tasvir usulidir.
Bunda qorning taglarida qish,
Bahor uchun so`zlaydi olqish. (H.Olimjon)
Jonlantirishning ikki xil ko`rinishi bor: 1.Tashxis – jonsiz narsalarni jonlantirish. 2. Intoq – nutqsiz narsalarni nutq egasi sifatida tasvirlash Misol: Shaftoli der,kulib: kuz choqlari
Sharbat bilan lim-lim to`laman,
Yemagan armonda,yegan darmonda
Ming dardingga shifo bo`laman.
Yaprog`iga berkinib olib,
-Suqing kirar, ko`p nazar solma!
Qizil yuzlarimdan bir o`pganing,
Armoni yo`q,der yoqut olma (Uyg`un)
Zulqofiyatayn (qo`sh qofiya keltirish) – bayt misralarida so`zni qofiyadosh qilib keltirish san’ati Misol:
Boqay desa dog`i quvvati yo`q,
Boqmay desa dog`i toqati yo`q. (Uyg`un “Kuz qo`shiqlari”)
Istiora (Metafora) – Istiora arabcha so`z bo`lib, biron narsani omonatga (vaqtincha ) olmoq degan ma’noni ifodalab, asarlarda so`zni o`z ma’nosidan boshqa bir ma’noda, ya’ni majoziy ma’noda qo`llash san’ati hisoblanadi.Bu san’at so`z ma’nolari ko`chishinining bir turi bo`lib, u narsa va hodisalar o`rtasidagi o`xshashlikka asoslanadi.Shu jihatdan istiora tashbeh san’atiga yaqin turadi.U ko`pincha tashbihi kinoyaga, ya’ni mushabbihi tushirilgan tashbihga teng keladi.Adabiyotshunoslikda istiora tashbihdan kuchli sanaladi. Tuzilishga ko`ra bir so`zdan yoki iboradan tashkil topgan istiora sodda istiora birikmali istioralar murakkab istiora sanaladi. Navoiyning :
Furqatingdin za’faron uzra to`karmen lolalar,
Lolalar ermaski, bag`rimdin erur parg`olalar –
baytidagi “sarig` yuz” ma’nosidagi “za’faron” so`zi sodda istioraga, “qonli yosh to`kaman” ma’nosidagi “to`karmen lolalar” iborasi murakkab istioraga misol bo`la oladi.
Metonomiya – ikki tushuncha o`rtaisdagi yaqinlikka asoslangan o`xshashsiz ko`chim.Metonomiyada biror narsa yoki voqea-hodisaning nomi boshqasiga ko`chiriladi, biroq bu nomlash narsalar o`rtasidagi o`xshashlikka emas,balki ular o`rtasidagi yaqinlikka,aloqadorlikka asoslanadi.Bu ko`chim bir qancha ko`rinishlarga ega: