O’quv darslik

TUBERKULYOZGA QARSHI VOSITALAR. VIRUSGA VA 
ZAXMGA QARSHI VOSITALAR 
 
ZAXMGA QASHI VOSITALAR 
Zaxmni davolashda asosiy o‘rinni 
benzilpenitsillin 
preparatlari egallaydi. 
Bu maqsadda qisqa (benzilpenitsillinning natriyli yoki kaliyli tuzlari) va 
davomli ta'sir etuvchi (benzilpenitsillinning novokainli tuzi, bitsillinlar) 
penitsillinlar qo‘llaniladi. Benzilpenitsillinlar tez va kuchli treponemotsid ta'sir 
ko‘rsatadilar. Ularga treponemalarning chidamliligi rivojlanganligi qayd 
etilmagan. 
Benzilpenitsillinning 
preparatlari 
zaxmning 
hammma 
bosqichlar(davrlari)da ham samarador. Ularning dozasi va qo‘llash davomiyligi 
xastalikning shakli va bosqichiga qarab belgilanadi. 

---

- 889 -
Benzilpenitsillinlarni ko‘tara olmaganda (masalan, allergik reaksiyalar 
bilan bog‘liq holatlarda) zaxmni davolash uchun boshqa antibiotiklar – 
tetratsiklinlar, eritromitsinlar, azitromitsin, seftrioksonlarni qo‘llash mumkin. 
Ammo ular samaradorliligi bo‘yicha benzilpenitsillinlardan kuchsizdirlar. 
Antibiotiklardan tashqari zaxmni davolashda vismut preparatlarini 
qo‘llashadi. Jumladan 
biyoxinol
(yod vismut xininning neytral shaftoli moyida 
8% aralashmasi) va 
bismoverol
(monovismut sharob kislotasining asosli vismut 
tuzining neytrallangan shaftoli moyidagi aralashmasi). Antibiotiklardan farqli 
o‘laroq, vismut preparatlarining ta'sir spektri zaxm qo‘zg‘otuvchisi bilan 
cheklanadi. Faolliklari bo‘yicha benzilpenitsillindan kuchsizdirlar. Ularning 
treponemastatik ta'sirini sulfilgidril guruh tutgan fermentlar faolligini susayishi 
bilan bog‘lashadi. Preparatlarning shifobaxsh ta'siri benzilpenitsillinlarnikiga 
nisbatan ancha sekin rivojlanadi. MITdan vismut preparatlari so‘rilmagani 
uchun ularni mushak ichiga kiritiladi. Asosan buyrak orqali peshob tarkibida, 
hamda kam miqdorda, ichak va ter bezlari orqali ajraladi. Vismut preparatlarini 
zaxmning hamma shaklida qo‘llashadi.
Noxush ta'sirotlar nisbatan kam kuzatiladi. Ushbu preparatlarga xos 
bo‘lgan noxush o‘zgarishlar bu tishning emal qismida milkni qirg‘og‘i bo‘ylab 
qora dog‘ning hosil bo‘lishi hisoblanadi. Gingivit
1
, stomatit
2
, kolit, diareya, 
dermatit rivojlanishi mumkin. Buyrak va jigarni shikastlashi kamdan-kam 
kuzatiladi. Vismut preparatlarini qo‘llaganda og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavatining 
holati, buyrak va jigar faoliyatlarini kuzatish lozim. 
Zaxmning kech bosqichlarida gummalarni so‘rilib ketishini tezlashtirish 
uchun yod birikmalari (kaliy yodid) qo‘llaniladi.