O’quv darslik

SILGA QARSHI III GURUH VOSITALARI 
a) Sintetik vositalar 
Bu silga qarshi zahira vositalar har xil kimyoviy tuzilishga ega bo‘lgan 
birikmalar bilan namoyish etilgan. Ularga PASK va tioatsetazon (moddalarning
tuzilishaga qarang) talluqli. Ushbu moddalarni har birini boshqa preparatlar 
bilan birgalikda qo‘llashadi. 
Para-aminosalitsilat natriy (PASK) sil mikobakteriyasiga bakteriostatik 
ta'sir ko‘rsatadi. Uning ta'sir mexanizmi sil mikobakteriyasining rivojlanishi va 
ko‘payishi uchun zarur bo‘lgan paraaminobenzoy kislotasi bilan raqobatiga 
asoslangan. Boshqa mikroorganizmlarga u ta'sir etmaydi. PASK ning faolligi 

---

- 904 -
yuqori emas. Shu sababli uning faqat boshqa, unga nisbatan faolroq bo‘lgan 
preparatlar bilan birgalikda (kombinatsiya) qo‘llashadi. Qayd etilganidek, PASK 
ga turg‘unlik sekin rivojlanadi. 
PASK ovqat hazm qilish traktidan yaxshi so‘riladi. Seroz bo‘shliqlarida 
keraklicha miqdorda to‘planadi. GEB dan oz darajada o‘tadi. Qon zardobida 6 
soatdan keyin juda kichik konsentratsiyada aniqlanadi. Organizmdan 
o‘zgarmagan holda, hamda metabolitlar va kon'yugatlar (asosan PASK ning 
atsetillangan hosilasi) ko‘rinishida buyrak orqali ajraladi. Kiritilgan dozani 6 
soat mobaynida taxminan 60 %, 24 soat ichida esa taxminan 90 % ajraladi.
Silning hamma shakllarida qo‘llaniladi. Odatda ichiladi, ba'zida tomirga 
kiritishning zaruriyati tug‘iladi. 
Noxush ta'sirotlaridan eng ko‘p uchraydigani, mahalliy qo‘zg‘atuvchanlik 
xossasi bilan bog‘liq dispepsiyadir. Bunda ko‘ngil aynash, qayt qilish, diareya, 
qorin sohasida og‘riq, ishtaxani buzilishi, kamdan kam hollarda, agranulotsitoz, 
gepatit, kristalluriya rivojlanadi. Ko‘pgina bemorlarda gipotireoz belgilar bilan 
kechuvchi bo‘qoq aniqlanadi. Allergiya bilan bog‘liq terida o‘zgarishlar, 
istmalash, artritlar, eozinofiliya va boshqalar bo‘lish mumkin.
Tioatsetazon (tibon, konteben)ning mikroblarga qarshi ta'sir spektri sil 
mikobakteriyasi va moxov qo‘zg‘atuvchisi bilan chegaralangan. Silga qarshi 
faolligi bo‘yicha tioatsetazon I va II guruh preparatlaridan kuchsiz.
Tioatsetazonga sil mikobakteriyasining chidamliligi nisbatan sekin rivojlanadi. 
MIT dan preparat yaxshi so‘riladi. Qisman jigarda faolsizlanadi. 
Organizmdan 1 sutka davomida ajraladi. Preparatning ko‘p qismi buyrak orqali 
chiqariladi. 
Tioatsetazonni enteral yo‘l bilan asosan o‘pkadan tashqaridagi silni 
davolashda (shilliq qavatlar va seroz pardalar, limfatik tugunlar sili) qo‘llaniladi. 
Bir qator hollarda tioatsetazonni moxovni davolash uchun buyuriladi. 
Tioatsetazonning zaharliligi ancha yuqori. U qon hosil qilish (anemiya, 
leykopeniya, agronulotsitoz), buyrak (albuminuriya, silindruriya) va jigar (sariq 

---

- 905 -
atrofiyagacha) tomonidan nisbatan ko‘p noxush o‘zgarishlar rivojlantiradi. 
Bundan tashqari uni qo‘llaganda dispepsiya, allergiya va boshqa salbiy ta'sirotlar 
yuzaga keladi. 
Tioatsetazonni qo‘llash qon hosil qilish, jigar va buyrak funksiyalarining 
holatini muntazam nazorat qilib borishni talab qiladi.