O’quv darslik

D
3
ning faol metabolitlari va unumlari
kaltsi-triol, 
alfakaltsitriol muxim ahamiyatga ega. U ichaklardan kaltsiy va fosforni 
so’rilishiga, buyrak naychalaridan kaltsiyni reabsorbtsiyasiga imkoniyat 
tug’diradi. Bundan tashqari kaltsiy va fosforni suyaklardan qon zardobiga 

---

- 725 -
o’tishini rag’batlantiradi. Qon zardobining to’yinishidan keyin suyaklarning 
mineralizatsiyasi 
kuzatiladi. 
Yuqorida 
qayd 
etilgan 
preparatlar 
gipokaltsimeyada, hamda osteoporozda qo’llaniladi. 
Kaltsitriol ichakdan yaxshi so’riladi. Qonda taxminan 10 sdan keyin 
kaltsiy ionlari miqdori maksimal ortishi kuzatiladi.Ta’sir davomligi 3-5 kun. 
Jigarda metabolizmga uchrab safro tarkibida ichakka ajraladi. Uni ichiladi va 
tomirga kiritiladi. 
Shunga o’xshash xossalarga alfakaltsidolega. Ammo ukaltsitriolga 
nisbatan xaddan tashqari giperkaltsimeyaga kamroq olib keladi. Osteoporozda 
xayvonlarning suyak to’qimasidan olinadigan ossein-gidroksiapatit (osteogenon) 
kompleks preparati ham qo’llaniladi. U osteoblastlarni faollashtirib, suyak xosil 
bo’lishini rag’batlantiradi, hamda osteoklastlarni ingibitsiyalab suyaklarni 
so’rilib ketishiga qarshilik ko’rsatadi. Lekin preparatning bunday ta’sir 
mexanizmi aniqlik kiritilishini talab qiladi. Noxush ta’sirlari deyarli yo’q. 
Odatda boshqa preparatlar bilan birgalikda qo’llaniladi. 
1
Vitamin D
3
ning faol metabolitlari hamda kaltsiy tuzlari xosilalarining 
osteoporozda shifobaxsh ta’sir mexanizmlari aniq emas. Shubhasiz ushbu 
preparatlar suyakni mineralizatsiyalanishuviga imkoniyat yaratadi, ammo bazi 
mualliflar ular antirezorbtiv ta’sir ko’rsatadilar deb xisoblaydilar. 
1
tarkibida kaltsiy tutgan kombinatsiyalangan preparatlar chiqarilmoqda: Vitrum 
Kaltsium+vitamin D
3
(Kaltsiy karbonat + xolekaltsiferol), hamda osteomag va 
osteomag forte. Keyingi ikki preparat tarkibida Kaltsiy karbonat, xolekaltsiferol, 
magniy, mis, rux, marganets, bor mavjud 
2 
Bisfosfonatlarning uch avlodi ma’lum: I-etidronat, klodronat, II-alendronat, 
pamidronat, III-ribedronat, ibandronat (bondronat). Turli avlod preparatlarining 
orasida asosiy farq bu suyaklarning Kaltsifikatsiyalanishini susaytirish darajasi 

---

- 726 -
va osteomalyatsiya rivojlantirish xossasi bilan bog’liq. Bunday noxush ta’sirot I 
avloddan III avlodga tomon kamayadi. 
2
Boshqa preparatlarning tuzilishini tegishli bo’limlarda keltirilgan 
(osteoporozda qo’llaniladigan) 
Osteoporozni davolashda sintetik preparatlar ham ishlatiladi. Pirofosfor kislota 
xosilalaridan bisfosfonatlar
2
(etidronat, pamidronat, alendronat va boshqa) keng 
ko’lamda qo’llanmoqda. Ushbu moddalar suyakning gidroksiapatiti kristallari 
bilan mustaxkam bog’lanadilar va kimyoviy hamda biologik barqarorliklari 
tufayli suyak to’qimasida ko’p oy va yillar saqlanadi. Suyak rezorbtsiyasida 
bisfosfonatlar lokal ajraladilar. Bunda ular osteoklastlarning faolligini va sonini 
kamaytirib, suyak rezorbtsiyasini tezligini kamaytiradi. Bisfosfonatlar 
osteoblastlarga ham ta’siretadi va ularni osteoklastlarga rag’batlantiruvchi 
ta’sirini kamaytiradi 
Suyaklar kaltsifikatsiyasini, amaliy nuqtai nazardan, susaytirmaydigan va 
osteomalyatsiya rivojlantirmaydigan (masalan, alendronat) bisfosfonatlar eng 
ko’p qiziqish uyg’otdi. Shunday preparatlarni nafaqat qisqa muddatbalki 
davomli vaqt uzluksiz qo’llaniladi.