O’quv darslik

Bithiodinum
 
-sintetik birikma. Yo‘talga qarshi ta’sirga ega, chunki preparat 
yuqori nafas yo‘llari shilliq qavatidagi retseptorlarga va qisman uzunchoq 
miyadagi markazlarga ta’sir etadi.Yo‘talga qarshi ta’sir kuchi bo‘yicha 
kodeindan qolishmaydi,ammo o‘rganish va tobelik kuzatilmaydi.(kuniga 2-3 
marta ichiladi). 
Bronxlarning shilliq qavatining namligi kamaysa (qurib qolsa), quyuk 
yopishqoq shilliq ajratsalar yo‘tal paydo bo‘ladilar yoki u kuchayadi. Ana 
shunday xolatlarda balg‘amni suyultirish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Buning 
uchun bronxlardagi bezlar sekretsiyasini kuchay-tirish kerak. 
Balg‘am ko‘chiruvchi vositalar 
Ta’sir mexanizmiga asoslanib bu vositalar ikkita guruxga bo‘linadilar: 
1.Reflektor (bilvosita) ta’sirli
(
gulxayri ildizi, afsonak o‘ti, qizil miya ildizi,
anis 
mevas,. 
arpabodiyon, 
mukaltin, 
pertusin, 
terpingidrat
). 
2.Bevosita ta’sir etuvchilar
(kaliy yodid, kristallik tripsin, ximiotripsin 

---

- 459 -
dezoksiribonukleaza, 
pulmozim, 
atsetilsistein, 
karbotsistein, 
ambroksol,
bromgeksin, natriy bikarbonat va boshqalar). 
Reflektor (bilvosita) ta’sir etuvchi balg‘am ko‘chiruvchi vositalar asosan 
o‘simliklardan tayyorlanadi.Ularning tarkibida alkaloidlar, saponinlar, boshqa 
biologik faol birik-malar bo‘lib, ichilgach me’da shilliq qavatidagi retseptorlarni 
qitig‘laydi (ko‘ngil aynish davrini rivojlantiradi).Bunda bronxlarning shilliq 
qavatidagi bezlar faoliyatini ku-chayib ko‘p va suyuq (qovushqoqligi past 
bo‘lgan ) shilimshiq ajraladi. Balg‘am miqdori (ajralishi ) ortadi va 
yopishqoqligi past bo‘lganligidan oson ko‘chadi. Bronxlar epiteliysining 
kipriksimon o‘simtalari xarakati tufayli bronxlar mushaklarining qisqarishi va
peristaltikasi 
ortadi 
va 
shuning 
xisobiga 
balg‘am 
ajralishi 
engillashadi.Bronxlarning ichi bo‘shaydi, nafas olish osonlashadi.
Shuni yodda tutmoq lozimki ko‘ngil aynashning birinchi va erta belgisi bu 
bronxlardagi bezlar sekretsiyasi va epiteliysidagi kipriksimon o‘simtalar 
xarakatining kuchayishidir. Bu o‘zgarishlar qustiruvchi va ko‘ngil aynatuvchi 
vositalarining 10 marta kichik (qayt qi-lishga olib kelmaydigan) dozalarida xam 
yorqin namoyon bo‘ladi. 
Yuqorida nomlari keltirilgan o‘simliklardan asosan damlama (