O’quv darslik

NOOTROP VOSITALAR 
(noos - qalb, fikr, tropos – yo‘nalish) 
Bu guruh moddalar bosh miyaning organik jarohatlanishi tufayli yuzaga 
kelgan ruhiy va aqliy qobiliyatni yaxshilaydi, chunki ular miyada energiya 
almashinuviga ijobiy ta’sir etadilar. GAMK ta’siriga o‘xshab metabolizmni 
o‘zgartiradilar. Ko‘pgina nootrop vositalar organizmni gipoksiyaga 
chidamliligini oshiradilar va tirishishga qarshi ta’sir ko‘rsatadilar. Nootrop 
vositalarning ta’siri sekin asta rivojlanadi va ularni uzoq muddat 
qo‘llanilgandagina yuzaga keladi (yashirin davri katta). 
AMINALON
- 
GAMK-biogen 
amin bo‘lib, MNSdagi modda 
almashinuvida ishtirok etadi. GAMK mediator sifatida MNS tormozlanish 

---

- 362 -
jarayonida qatnashadi. GAMK energiya hosil bo‘lishini bosh miya 
to‘qimasinnig nafas olishini, glyukozani ishlatilishini, zaharli moddalarni 
eliminatsiyasini va bosh miyada modda almashinuvini oshiradi. GAMKning 
farmakologik ta’siri uning bosh miyadagi dofamin va boshqa retseptorlar bilan 
bog‘liq GAMKergik retseptorlariga ta’sir etishi bilan bog‘liq. Bunda retseptor 
sezgirligi va u bilan bog‘lanishni boshqaruvchi oqsil tabiatli GAMK modulining 
ahamiyati katta. Aminalon bosh miyaning surunkali xastaliklarida aqliy 
etishmovchilikni kamaytiradi, bunda uning metabolik faolligi muhim rol 
o‘ynaydi. GEBan GAMK yomon o‘tadi, lekin xastaliklarda GEBdan GAMKni 
o‘tishi ortadi. GAMK ta’sirida fikrlash, xotira, o‘qish yaxshilanadi, GAMK 
yumshoq psixostimulyatorlar kabi ta’sir etadi. Miyada qon aylanishini buzilishi 
tufayli yuzaga kelgan harakat, gapirish va vestibulyar o‘zgarishlarni GAMK 
bartaraf etadi. Epileptik o‘choqda GAMK miqdorini mo‘‘tadillashishi tufayli 
aminalon tutqanoq xastaligi xurujlarini kamaytiradi. Aminolon ayniqsa qon 
bosimi yuqori bo‘lgan hollarda uni tushiradi. Qonda qand miqdorini 
mo‘‘tadillashtiradi, ya’ni oshgan bo‘lsa kamaytiradi. Kam bo‘lsa oshiradi 
(glikogenolizni kuchaytiradi). Ta’siri sekin rivojlanadi, davolash bir necha oy 
davom etadi.