O’quv darslik

SUFENTANIL VA ALFENTANIL 
Ikkala preparat, fentanilga o‘xshash 
bo‘lsa ham ta’siri tezrok boshlanadi va kamroq davom etadi. Jumladan 
fentanilning T
½
=3,6, sufentanilning T
½
=2,7 va alfentanil T
½
= 1,3soat. 
To‘liq bo‘lmagan agonistlar (agonist-antogonistlar). 
Bu guruhga ta’siri aralash bo‘lgan dorilar kiradi. Ular opiat retseptorlari 
qismlari bilan turlicha bog‘lanadilar, shu sababli ba’zi ta’sirlari bo‘yicha 
agonistlik effektlar, ba’zi ta’sirlari bo‘yicha antogonistik effektlarni yuzaga 
keltiradilar. 
PENTAZOTSIN
- 
sintetik 
preparat. 
Og‘riqsizlantirish 
kuchi 
morfinnikidan past, lekin unga nisbatan nafasni kamroq susaytiradi, kamroq 
qabziyat va peshob ajralishini buzadi, qon bosimini oshiradi, taxikardiya 
chaqiradi. MITdan yaxshi so‘riladi. Mahalliy yallig‘lanish qo‘zg‘atadi. 
Narkomanlarga kiritilsa, abstinensiya sindromini rivojlantiradi. Pentazotsinni 

---

- 319 -
davomli qo‘llaganda, unga tobelik rivojlanish havfi past, lekin o‘rgangan 
bemorga kiritilmasa, abstinetsiya sindromi rivojlanadi. Morfin ishlatiladigan 
holatlarda qo‘llaniladi.
BUTORFANOL 
Pentazotsinga o‘xshash xossalarga ega.
κ-
retseptorlarini 
agonisti va 
µ
-retseptorlarini kuchsiz antogonisti. Morfinga nisbatan 3-5 marta 
kuchli. T
½
=3 soat. Pentazotsin kabi o‘pka arteriyasida bosimni oshiradi, yurak 
ishini kuchaytiradi. SHuning uchun yurak infarktida qo‘llash mumkin emas. 
Morfinga nisbatan nafasni kamroq buzadi, tobelikni kamroq rivojlantiradi, 
parenteral yoki intranazal qo‘llaniladi. 
NALORFIN
-kimyoviy tuzilishi bo‘yicha morfinga o‘xshaydi. Og‘riq 
qoldirish ta’siriga ega, bunday ta’siri morfinnikidan kuchsizroq, lekin analgetik 
sifatida qo‘llanmaydi, chunki shaytonlash (ruhiy qo‘zg‘alish) chaqiradi. Nafas 
olishni biroz buzadi, bradikardiya va mioz chaqiradi. MIT sfinkterlarini tonusini 
oshirmaydi, qabziyat chaqirmaydi. Unga tobelik rivojlanmaydi. Nalorfin 
morfinning antogonisti sifatida narkotik analgetiklar ta’sirida rivojlangan 
nafasning buzilishi, bradikardiya, qayt qilish, MIT sfinkterini kuchli qisqarishi 
daf etish uchun qo‘llaniladi. Lekin narkotik analgetiklarining antidiuretik va 
gipotermik effektlariga ta’siri etmaydi. Ta’siri 1-4 soat davom etadi. 
morfinnistlarda qo‘llansa abstineniya sindromi hurujini rivojlantiradi. Asosan 
opiatlarning antidoti sifatida qo‘llaniladi.