O’quv darslik

TUTQANOQGA QARSHI MODDALAR 
Talavasaga qarshi moddalar talvasa va ularga mos keluvchi (jadalligi va tez tez
kelib chiqishi bo’yicha), davriy ravishda takrorlanadigan, turli xil sabablar 
natijasida kelib chiquvchi (es xushni buzilishi va yo’qolishi, xulq atvor va 
vegetativ o’zgarishlar), talvasasimon xolatlarni oldini olish va kamaytirish 
uchun qo’llaniladi. 
Bunday preparatlarni ta’sir qilish mexanizmi no aniq va tutqanoqni kelib chiqish 
sabablari ham etarli aniq emas.
 
Bu moddalar epileptogen o’choqlardagi 
neyronlarning qo’zg‘aluvchanligini kamaytiradi. Ko’pgina tutqanoqga qarshi 
moddalarning patologik o’choqlardan impulslarni tarqalishini kamaytirish
xususiyati ustunroq turadi. 
Tutqanoqga qarshi moddalarni neyronlararo o’tkazuvchanlikni pasayishi, 
neyronlarning 
qo’zg‘aluvchanlik 
jarayonini 
pasayishiga 
,tormozlovchi 
jarayonlarni kuchayishiga xamda tormozlovchi neyronlarning stimullanishiga 

---

- 323 -
bog‘liq.
Tutqanoqni talvasali va talvasasiz turlari mavjud bo’lib, har biri o’ziga xos 
klinik ko’rinishga ega bo’lib, EEG da ma’lum bir o’zgarishlarni chaqiradi
(EEG natijasi katta diagnostik axamiyatga ega). 
Tutqanoq surunkali kasallik bo’lib, asosan quyidagi turlari kuzatiladi: katta 
tutqanoqlar (
grand mal
1
), kichik tutqanoqlar 
(petit mal
2
), mioklonus –
epilepsiya
3
,
fokal (parstial) tutqanoqlar va boshqalar. 
1
Fransuz tilidan 
grand
– katta, 
mal
–kasallik ma’nosini bildirib tonik –klonik 
talvasalar es xush yo’qolishi bilan birgalikda keladi, va bir necha minutdan 
so’ng MNS i umumiy tormozlanishi kuzatiladi.Uzoq davom etuvchi , qisqa 
vaqt ichida tutqanoq xurujlarini ketma ket tutishi «epileptik status» deb 
aytiladi 
1
Fransuzchadan . 
petit
- kichkina, katta bo’lmagan ma’noni bildirib; qisqa vaqt 
es-xushni yo’qolishi bilan ifodalanadi. Bir vaqtda yuz mushaklari va boshqa 
mushaklarni tortishishlari kuzatiladi.
2
Bemor juda oz vaqt, bir necha daqiqa talvasada bo’ladi, xushdan ketadi, 
savollarga javob bermaydi.
3
_ 
4
Es –xush yo’qolmagan xolda qisqa vaqtli mushaklarni tirishishlari kuzatilishi 
mumkin 
5
Umumiy talvasa bo’lmaydi, bemor o’zi bilmagan xolda ayrim murakkab 
kutilmagan harakatlar qiladi, lekin xuruj tamom bo’lgandan so’ng qanday 
harakatlar qilganini eslay olmaydi.
. Fokal tutqanoqni murakkab formasida es-xush yo’qolishi mumkin 
Tutqanoqni har bir formasini davolash ma’lum bir tutqanoqga qarshi 
preparatlar bilan oboriladi 
 
Tutqanoqga qarshi preparatlarga bir qancha talablar qo’yiladi. Avalam bor, bu 
moddalar tutqanoq xurujlarini oldini olish uchun ishlatilishi kerak, yuqori 

---

- 324 -
faollikga ega bo’lishi va uzoq vaqt ta’sir qilishi talab qilinadi. Bunday 
preparatlarni oshqozon ichak tizimidan yaxshi so’rilishi kerak bo’lgan 
xususiyatlaridan biridir.
Iloji boricha bu preparatlar tutqanoqni turli formalarida samarador bo’lishi , 
xamda aralash formalarini davolashda axamiyatga ega. 
Tinchlantiruvchi 
, 
uxlatuvchi 
va 
boshqa 
allergik 
va 
noallergik 
tabiatdaginojo’ya effektlarni chaqirmasligi kerak , chunki bu preparatlar bir 
necha oy, va yillar davomida doimiy qo’llaniladi. Preparatlar qo’llanilganda 
kumulyastiya, o’rganib qolish va dori vositasiga qaramlik kelib chiqmasligi 
kerak.. .. Tabiiyki, tibbiyot amaliyotida kam zaxarli va keng terapevtik 
doirasiga ega bo’lgan preparatlar qulay hisoblanadi..Ammo, zamonaviy 
tutqanoqqa qarshi dorilar bu talablarni ayrimlariga javob beradi.