O‘qitish metodikasi o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya etilgan

Ul-da o‘z o‘tidan berkinib, qo-
chib
» misrasini, sizningcha, qanday tushunish mumkin?» savoli 
o‘quvchilarni jiddiy o‘ylashga majbur qiladi. Sinfda kimlardir mu
-
lohazasini aytar, lekin to‘g‘ri javob bo‘lmasa ham o‘qituvchi fikrini 
aytmagani ma’qul. O‘quvchilarni bu haqda o‘ylab yurishga majbur 
qilgan to‘g‘riroq bo‘ladi. Ular matnga qayta-qayta murojaat qil-
ganlari, satrlar orasidan o‘zlari istagan haqiqatni topishlari adabiy 
ta’lim maqsadiga muvofiqroqdir. 

---

209
She’rning so‘nggi bandini o‘quvchilarning o‘zlari qayta 
o‘qisinlar. Undan oshiqning e’tirofi aks etgan satrlarni ajratsin
-
lar. «Zo‘r ish» deganda nima nazarda tutilayotgani haqida o‘ylab 
ko‘rsinlar. Oshiqning o‘ziga bergan savoliga javob berishga urinib 
ko‘rsinlar… 
O‘quvchilar she’rda chindan ham inson haqida gapirilayotgan 
bo‘lsa, nega u oy bilan quyoshga mengzalayotgani haqida o‘ylab 
ko‘rsinlar. yerda boshqa go‘zalliklar kamm
i qiyoslash uchun? Yoki 
Go‘zal boshqa biror yaratiqmikin? O‘quvchilar mana shu masala
-
lar haqida ham mulohaza yuritib ko‘rishlari lozim. Bu savollarga 
hamma javob berishi shart emas, albatta. O‘quvchilarning ta’lim 
olishdagi erkinligi buni rad etmaydi, lekin hamma o‘ylab ko‘rishi 
shart. O‘qituvchi tarbiyalanuvchilarni shunga yo‘naltirishi lozim. 
Qolgani har bir o‘quvchining imkoniyati, qobiliyati va iqtidoriga 
bog‘liqdir.
Ko‘rinadiki, ta’lim va tarbiya jarayonida tarbilanuvchilarning 
erkinligi masalasi «oydan tushgan» yoki erishib bo‘lmaydigan ha-
qiqat emas. Hamma gap uning mohiyatiga kira bilishda. Har qan-
day g‘oya yoki qarashlarning mazmun-mohiyati to‘g‘ri va to‘liq 
anglashilsa, uni amalga oshirish jarayoni ham osonlashadi. 
Xulosa qilib aytganda, har qanday ta’limda, xususan, adabiyot 
o‘qitishda imkon qadar o‘quvchilarning erkinligini ta’minlashga 
urinish bu jarayonda samaradorlik garovidir. Shunda qobiliyatli 
o‘quvchilar o‘z imkoniyatlari darajasida ilgarilab boraveradilar, 
qolganlar esa qo‘llaridan kelganicha harakat qilib ularning orqasi
-
dan ergashaveradilar.