248
249
dasturxon qilib o‘tiribman. Doim shu, bizga o‘xshagan odam
gapirsa, yo hech kim eshitmaydi, yo eshitadigani temir chiqadi...
»
tarzidagi noroziligiga; Qo‘chqorning Alomatga qarata: «
Yo‘g‘-e,
endi yig‘lashni ham qog‘ozga qarab yig‘lasak, uyat bo‘lar?
» kabi
so‘zlariga; Alomatning Qo‘chqorga qarata aytgan: «
Shu darajaga
yetgansizki, bora-bora undaylarga havas ham qilmay qo‘ygansiz!
Havas qilaverib, orzu qilaverib, charchagansiz, holdan toygansiz!
»,
«
G‘urur, qadr-qimmatingiz-chi? Mundoq o‘ylab ko‘ring, biron
tirik jon siz bilan hisoblashadimi? Yo‘q, axir! To‘y-ma’rakalarda
poygakda o‘tirasiz
»
singari achchiq haqiqatlariga; Qo‘chqorning
og‘ir hayotidan nolimasligi sababi haqida Alomatning: «
Hamma
gap shunda-da, nolimaysiz! Ko‘nikib ketgansiz. Yaralar toshga
aylangan – og‘riq sezmaydi. Dod solib baqirish-ku, qo‘lingizdan
kelmas, hech qursa ingrabqo‘yishga ham qodir emasmisiz, Qo‘ch-
qor aka! Qalbingizning unutilib ketgan, o‘zingiz ham bilmaydigan
burchaklarida miltillayotgan ushoqqina norozilikdan qo‘rqasiz,
uni sezmaslikka olasiz!
» tarzidagi izohlariga; Qo‘chqorning xayron
bo‘lib: «
Xo‘sh, nima ish qilipti! Hali qatorlashtirib bola tuqqani
yo‘q, kechalari uyqudan qolib, beshik quchoqlab chiqqani yo‘q,
har bir farzandi bilan ming bor kasal bo‘lib, ming bor sog‘aygani
ham yo‘q. Bitta o‘zbek ayoli nima ish qilsa, shuning yarmini qildi,
xolos...
» singari mulohazalarga qaratiladi. Bu haqiqatlarning
barchasini o‘quvchilar o‘zlari matndan topishlari kerak.
Zamondosh avlod kechagi jamiyatda ustuvor bo‘lgan qishloq
hayotining bu kabi turmush tarzini tasavvur
qila olmasligi mum-
kindir, lekin qishloqlarning buguni ham avlo emasligi hech kimga
sir emas. Umuman, sovet davridagi turmush tarzini tasavvur qilish
uchun tarbiyalanuvchilar har bir detal, jumla, ibora, luqma va tas
-
virni tahlilga tortishlari kerak bo‘ladi. O‘qituvchi yuqorida sanal
-
gan jihatlarni savol va topshiriqqa aylantirishi talab etiladi. Mana
shu tahlil asnosida komediyada ilgari surilgan «jiddiy gap»ning
mohiyatiga kiriladi.
Masalan: «
Sahnadagi har jihoz, har bir buyumda nimadir ye-
tishmaydi: eshik-deraza romlarining yarmi bo‘yalgan, qolgani-
ning rangi o‘chib ketgan, yog‘och karavotning bitta oyog‘i yo‘q,
ko‘rpa-yostiqlarga yamoq tushgan, piyolalarning labi uchgan
yoki chegalangan, choynakning jo‘mragiga tunuka kiygizilgan
»
tarzidagi tasvirga diqqat qilinadi va qishloqdagi oddiy oilaning
249
turmushi tasavvur qilinadi. Keyin Qumrining hech qachon, hech
narsadan nolimaganiga, arazlab onasinikiga ketayotgan
holatida
ham eriga achinishiga, qo‘llarining qavargani, kiyimlaridan tappi
va kerosin hidi anqib turishi kabi bir qancha xususiyatlariga taya
-
nib qishloq ayollarining turmush tarzi tasavvur qilinadi. Mual-
lif aytmoqchi bo‘lgan jiddiy gapning mohiyatiga kiriladi. Yoki
o‘quvchilar Qo‘chqorning: «
Do'stlaringiz bilan baham: