Oqimning barqaror harakatida napor

 
 
4
.
13
.
 TEKIS BARQAROR HARAKATLANAYOTGAN 
TURBULENT OQIMNING HARAKATDAGI KESIMIDAGI 
O‘RTACHA TEZLIKNING TAQSIMLANISHI
.
 LAMINAR 
(YOPISHQOQ
)
 QATLAM
.
 SILLIQ VA G‘ADIR-BUDIR QUVURLAR
.
 
CHEGARAVIY QATLAM 
 
Turbulent tartibda harakatlanayotgan oqimning xarakatdagi kesimi 
bo‘ylab o‘rtalashtirilgan tezlikning taqsimlanishi haqida umumiy 
mulohazalar
. 
Laminar qatlam. 
4.18-rasmdagi 
AV
o‘rtalashtirilgan tezlik 
epyurasi bilan tanishamiz. Tajribalar natijasi uning quyidagilar bilan 
xarakterlanishini ko‘rsatdi: 
1) 
AV
chiziq bo‘ylab devor yaqinida 
u
tezlik o‘sadi, ya’ni 
dn
du
gradient katta 
qiymatga ega bo‘ladi; 
2) 
devordan uzoqroq masofada 
u
kattalik nisbatan sekin o‘zgaradi, ya’ni 
dn
du
kattalik nisbatan kichik qiymatga ega bo‘ladi. 

---

~ 278 ~ 
Rangli suyuqlik yordamida kuzatganda shunga ishonch hosil qilish 
mumkinki, suyuqlik oqim markazidan doimo yon qirg‘oqlarga va aksincha yon 
qirg‘oqdan markazga o‘tib, aralashib turar ekan. Shuning uchun turbulent 
aralashish hisobiga oqimning turbulent tartibdagi harakatida tezlik taqsimlanishi 
laminar tartibdagi harakatga nisbatan markaziy qismda tekis bo‘ladi.
Napor ostida laminar tartibda harakatlanayotgan suyuqlik oqimining 
o‘rtacha tezligining (

) quvur o‘qi bo‘ylab, oqimning (
u
maks
) maksimal tezligiga 
nisbati 
5
,
0

макс
u

bo‘lsa, turbulent tartibdagi harakatda 
90
,
0
70
,
0


макс
u

ekanligi isbotlangan. Bu munosabatni o‘zan devorining g‘adir-budirligiga 
bog‘liqligini e’tirof etgan holda uning Reynolds sonining o‘sishi bilan ortishini 
kuzatish mumkin. 
4.18-rasm. Turbulent harakatda o‘rtalashtirilgan tezliklar epyurasi, 

– yopishqoqlaminar qatlam qalinligi. 
L.Prandtl 
tadqiqotlari natijalari turbulent tartibda harakatlanayotgan oqim 
zarrachalarining tezligi devor yaqinida nolga tengligini ko‘rsatdi.Shu natijaga 
asosan xulosa qilish mumkinki, tezlik devorga yaqinlashishi bilan kamayib 
borib, devor yaqinida shunday yupqa suyuqlik qatlami 

mavjud bo‘ladiki,bu 
qatlamda laminar tartibdagi harakat mavjud bo‘ladi. Bu qatlam gidravlikada 
laminar qatlam yoki yopishqoq qatlam deb yuritiladi. Bu laminar qatlam 
qalinligi 

taxminan chuqurlikning mingdan bir qismini tashkil qilib, u 4.18-
rasmda masshtabsiz keltirilgan. 

---

~ 279 ~