Oqimning barqaror harakatida napor

Naporli 
quvurlarda 
chegaraviy 
qatlam 
o‘zgarishi
. 
Quvurning«boshlang‘ich sohasi». Agar 4.24-rasmda ifodalanganidek kam 
to‘siqli quvurga real suyuqlikning kirishini kuzatsak, 
A
1
A
1
boshlang‘iya sohada 
u
tezlik epyurasi tekis ko‘rinishda bo‘ladi. Ma’lum bir 
l
1
masofadan keyin 

0
ishqalanish kuchlanishining ta’sirida (
A
2
A
2
kesimgacha) chegaraviy qatlam 
z
0
balandligi orta boshlaydi. 
A
2
A
2
kesimda (aniqrog‘i 
b
nuqtada) chegaraviy qatlam 
birlashishi amalga oshadi. 
l
1
yordamida belgilanmagan 
a
1
-
b
-
a
2
soha mavjud 
bo‘lib, bu soha ichida suyuqlik potentsial harakatda bo‘ladi, ya’ni sohada 
u=const
. Lekin oqim bo‘ylab tezlik oshadi.
4.24-rasmni tahlil qilib ko‘rish mumkinki, chegaraviy qatlamdan 
tashqarida 
A
2
A
2
va 
A
3
A
3
kesimlar oralig‘ida quyidagi hususiyatlarga ega bo‘lgan 
yana bir bo‘lak mavjud. 
a)
 
A
2
A
2 
kesimdagi tezlik epyurasi tekis harakatga xos bo‘lgan (
A
3
A
3
kesimdagi kabi) ko‘rinishga ega bo‘ladi; 
b)
 
tezlik tebranishi ham tekis harakat kabi bo‘ladi. 
4.24-rasm. Naporli aylana shaklidagi quvur devori chqinidagi chegaraviy qatlam o‘zgarishi 
(chegaraviy qatlam shtrix chiziqlar bilan ko‘rsatilgan)
A
1
-
A
2
vertikalning o‘ng tomonida chegaraviy qatlam mavjud emas 
Quvurlar tizimida 
2
1
l
l
l
H


uzunlikka ega bo‘lgan masofa «boshlang‘ich 
soha» deb ataladi. Bu sohada notekis harakat mavjud bo‘ladi. 

---

~ 286 ~ 
Bundan keyingi ifodalanadi-gan 
napor 
yo‘qolishlarini 
aniqlovchi 
formulalar tekis harakatga ta’luqliligi 
sababli, ular bu sohada to‘g‘ri natija 
bermaydi. 
Boshlang‘ich soha uzunligini 
aylana 
quvurlar 
uchun 
tajriba 
natijalariga 
asoslanib, 
turbulent 
tartibdagi harakat uchun quyidagicha 
aniqlash mumkin: 


D
l
H
50
25


(4.87) 
Bu rasmda oqimning turbulent va 
laminar tartibdagi harakatlarida
4.25-rasm. Boshlang‘ich sohadagi tezlik 
taqsimlanishi. 

 
– chegaraviy qatlam 
tezlik taqsimlanishi epyurasi keltirilgan. Rasmdan ko‘rinib turibdiki, devor 
yaqinidagi chegaraviy qatlamnmng eng katta qalinligi quvur diametrining 
yarmiga teng.