Tema : Laminar hám turbulent aǵım tezlıklerın hám Reynolds sanın anıqlaw Laminar aǵıs

Tema : Laminar hám turbulent aǵım tezlıklerın hám Reynolds sanın anıqlaw
Laminar aǵıs (lot. lamina — plastinka, qatlam) — suyıqlıq yamasa gazdıń tártipli (qatlamlı) qospastan aǵıwı. Laminar aǵımda suyıqlıq yamasa gaz aǵımǵa salıstırǵanda parallel túrde qatlam -qatlam bolıp jıljıydı. Suyıqlıq yamasa gazlerdıń kishi tezlik penen aǵıwı, oǵada jabısqaq suyıqlıqlardıń aǵıwı, sonıń menen birge, kishi kólemdegi deneden suyıqlıqtıń áste aǵıp ótiwi hám basqalar laminar aǵımǵa mısal boladı. Suyıqlıqlardıń jińishke (kapillar) naydan aǵıw waqtında, podshipnikdegi may qatlamında, dene sırtınan suyıqlıq yamasa gaz aǵıp ótip atırǵanda sol sirt qasında payda bolıwshı shegara qatlamlarda hám basqalarda laminar aǵımdı baqlaw múmkin. Suyıqlıq yamasa gazlerdıń háreket tezligi asıp barıp, waqtıniń málim waqtında laminar aǵıs tártipsiz turbulent aǵımǵa aylanadı.Suyıqlıqlardıń naydaǵi laminar aǵımın baqlaw ushın ingliz fizigi Osborne Reynolds úlken bakdaǵi suyıqlıqtı uzın shıyshe nay arqalı, kishi tezlik penen aqızǵan. Sol naydaǵi suyıqlıqqa reńli suyıqlıq qosıp, ásten aqızılǵanda, reńli suyıqlıq nay boylap reńsiz suyıqlıqqa qospastan jóneltırıledi. Naydaǵi suyıqlıq aǵımınıń tezligi asırılsa, málim tezlikten keyin reńli suyıqlıq reńsiz suw qatlamları menen aralasıp ketedi, yaǵnıy suyıqlıqtıń laminar háreketi joǵalıp, ornına tártipsiz — turbulent háreket payda bola baslaydı. Suyıqlıqtıń aǵıw ırǵaqı Reynolds sanı Re menen belgilenedi. Laminar háreket Re nıń qandayda bir ma`nisinde (kritik ma`nisi Re de) buzıladı. Re < Rekr bolǵanda laminar aǵıs, Re > Rekr bolǵanda bolsa turbulent aǵıs júz beredi. Naydaǵi suyıqlıqtıń jabısqaq laminar aǵımı Poiseuille nızamı arqalı anıqlanadı. Laminar aǵıs gidrotexnikalıqda esapqa alınadı.
Turbulent aǵıs (lot. turbulentus — hushlı, tártipsiz) — turbulentlik gúzetiletuǵın suyıqlıq (gaz) aǵımı. Turbulent aǵımda suyıqlıq (gaz) dıń ayırım bólekleri quramalı trayektoriya boylap tártipsiz, biyqarar háreket etedi. Bunda aǵımdaǵı hár bir noqat tezligi waqıt ótıwı menen ózgeredi hám pulsatsiya (jedel) túside boladı. Basımda da pulsatsion ózgeris júz beredi, qısılıp atırǵan suyıqlıqtıń qısıqlıgı bolsa ózgeredi. Jedel tártipsiz aralasıw sebepli Turbulent aǵıs joqarı ıssılıq uzatıw, ximiyalıq reaksiyalar (mas, janıw ) di tez tarqatıw, dawıs hám elektromagnit tolqınlardı shashıw, sonıń menen birge, impulsdi uzatıw hám usınıń sebepinen qattı denelerdi aylanıp aǵıp atırǵanda olarǵa joqarı kúsh tásir kórsetiw ózgesheligine iye. Bunda Turbulent aǵıslarda háreketleniwshi dene (bólek, tolqın ) lar ádewir úlken qarsılıqqa dús keliwi sebepli úlken energiya joytıwları júz beredı. Turbulent aǵıs dáwirinde háreket qılıp atırǵan suyıqlıqtıń ayırım massaları intensiv túrde aralasıp turadı.