O‘pka to‘qimasini zichlashish sindromini mexanizmi

Klinik manzarasi.
O‘pka absessi kyechishida ikki davr ajratiladi: absessning 
yorilgunga qadar rivojlanish bosqichi va bo‘shliq hosil bo‘lishi bilan kechuvchi 
yorilish bosqichi. 
Kasallikning boshlanish davrida (absess shakllanish davri) bemorlarni odatda 
isitmalash, nafas olganda ko‘krak qafasida og‘riq, quruq yo‘tal, hansirash ba’zan 
gektik tusga kiruvchi yuqori tana harorati bezovta qiladi. Intoksikatsiya belgilari – 
bosh og‘rig‘i, ishtahaning yo‘qligi va boshqalar yaqqol namoyon bo‘ladi. Bundan 
surunkali alkogolizmga chalingan bemorlar mustasno. Ularda ko‘krak qafasidagi 
keskin og‘riqlar va hansirash bo‘lmasligi, tana harorati esa subfebril bo‘lishi 
mumkin. 
Ko‘rikda ko‘p hollarda ko‘krak qafasini kasallangan tomonini nafas olishda 
orqada qolishi, qovurg‘alararo oraliqlar paypaslanganda qovurg‘a plevrasi 
reaksiyasi sabab bo‘lgan og‘riq aniqlanadi. Infiltratsiya sohasi sezilarli darajada 
katta bo‘lganda ovoz titrashining kuchayishi va zararlangan soha ustida perkutor 
tovushning to‘mtoqlashishi, vezikulyar nafasni susayib bronxial tusga kirishi, 

---

bronxofoniyani kuchayishi qayd etiladi. Absessning subfebril joylashishida plevra 
ishqalanish shovqini eshitilishi mumkin. 
Qon tahlillarida leykotsitar formulaning chapga to mielotsitlargacha siljishi 
bilan yaqqol namoyon bo‘lgan leykotsitoz – 15,0 – 20,0 – 10
9
/l (15000 – 20000 1 
mkl da), ECHT ortishi aniqlanadi. Rentgenda zararlangan bo‘lakda ba’zan zotiljam 
o‘chog‘i sifatida baholanadigan chegaralari noaniq bo‘lgan yirik gomogen 
qorayish sohasi ko‘rinadi.
O‘pka absessining birinchi davri bir necha kundan 2–3 haftagacha davom 
etishi mumkin (ko‘pincha 7–10 kun). 
Ikkinchi davri absess bo‘shlig‘i yorilib bronx orqali balg‘am ko‘chishi bilan 
boshlanadi. Yuqori tana harorati va intoksikatsiya manzarasida bemor to‘satdan 
«og‘zi to‘lib» ko‘p miqdorda (1 l va undan ko‘p) yirinli balg‘am tupura boshlaydi. 
Bunda odatda tana harorati tushadi, sekin-asta bemor ahvoli yaxshilana 
boradi, qon tahlillaridagi o‘zgarishlar me’yoriga qayta boshlaydi. 
Ammo o‘pka absessining birinchi va ikkinchi davri orasidagi tafovutlar 
hamisha yaqqol ko‘rinmaydi. Ba’zan (ayniqsa drenirlovchi bronx kichik kalibrda 
bo‘lganda) balg‘am ko‘chishi dastlab juda kam bo‘lib keyinchalik uning miqdori 
oshib borishi mumkin. O‘pka absessida balg‘am ko‘pincha badbo‘y hidli bo‘lib 
ba’zan boshqa bemorlarni ular bilan birga umumiy xonada yotishini ilojsiz qilib 
qo‘yadi. Ko‘p turib qolganda balg‘am uch qavatga bo‘linadi - pastkisi ushoq 
ko‘rinishidagi to‘qima – detritli quyuq kulrang, o‘rtadagisi – ko‘p miqdorda 
tupurg‘ichli suyuq yiringli, yuqoridagisi – ko‘pikli seroz suyuqlik. Balg‘am 
mikroskop yordamida tekshirilganda ko‘p miqdorda leykotsitlar, eritrotsitlar, 
elastik tolalar, xolesterin va yog‘ kislotalari kristallari topiladi. 
Absess yorilib ichi bo‘shalgandan so‘ng bemorlarni fizikal ko‘rsatkichlari 
ham o‘zgaradi. Yirik va yuzaki joylashgan bo‘shliq hosil bo‘lganda perkussiyada 
timpanik tovush paydo bo‘ladi, bronxial va (juda kamdan-kam) amforik nafas, 
baland ohangli nam xirillashlar eshitilishi mumkin. Rentgenda o‘pka to‘qimasining 
kichrayib borayotgan infiltratsiyasi manzarasida dumaloq shakldagi suyuqlikli 
bo‘shliq aniqlanadi. 

---

Kechishi va asoratlari. Ijobiy kechganda shakllangan bo‘shliq atrofida 
saqlanib turgan infiltratsiya sekin-astalik bilan so‘riladi, bo‘shliq o‘lchamlari 
kichrayadi, to‘g‘ri va dumaloq shaklni yo‘qotadi va nihoyat umuman 
aniqlanmaydi. Bemor odatda 6–8 haftadan so‘ng sog‘ayadi biroq bu muddat bir 
necha oygacha cho‘zilishi mumkin. 15–20 % bemorlarda o‘pka absessi surunkali 
shaklga o‘tadi.
Kasallikning asoratlariga jarayonning yiringli plevrit va piopnevmotoraks 
rivojlanishi bilan plevral bo‘shliqqa o‘tishi, o‘pkadan qon ketishi, sog‘lom o‘pkada 
yangi absesslarni paydo bo‘lishi, miyada, jigarda, buyrakda ikkilamchi absesslar 
(ba’zan ko‘plab) bilan kechuvchi sepsis rivojlanishi, bakteriologik shok kiradi. 
Aytib o‘tilgan asoratlarni hisobga olganda o‘pka absessidagi o‘lim holatlari ancha 
yuqori bo‘lib, 5–10 % tashkil qiladi.