Oo‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Eisenia  foetida 

turi  bilan  tamaki  bargi,  fosfogips 

va qo„y go„ngidan tayyorlangan noan‟anaviy o„g„it va Compo Sana standart komposti 

turli  xil  nisbatlarda  aralashtirilib  o„tkazilgan  chuvalchang  testlarida  tamaki  noan‟anaviy 

o„g„it va standart noan‟anaviy o„g„itning 1:2,6 nisbatida chuvalchanglarning massasi va 

avlod  berishi  eng  yuqori  bo„lishi  aniqlangan.  Bu  me‟yor  Zarafshon  vohasining  magniy 

karbonatli sho„rlangan  sug„oriladigan  o„tloqi  tuproqlarida  qo„llash  tavsiya  etilayotgan   

me‟yordan   bir   necha   o„n   marta   yuqori bo„lib, tavsiya qilinayotgan me‟yor tuproq 

organizmlari uchun  ekologik  jihatdan salbiy ta‟sir ko„rsatmaydi. 

7.

 

 Noan‟anaviy  o„g„itlar  yarim  chirigan  go„ng  va  mineral  o„g„itlar  kabi  butun 

o„sish  davri  davomida  makkajo„xori  o„simligida  azot,  fosfor  va  kaliyning  yalpi 

konsentratsiyasini  sezilarli  oshiradi,  ya‟ni  o„simliklarning  oziqlanishiga  ijobiy  ta‟sir 

ko„rsatadi. O„suv davri oxirida don hosili va makkajo„xori yer ustki qismi bilan oziq 

moddalarining  olib  chiqib  ketilishi  o„g„itsiz  va  mineral  o„g„itlar  fonida  noan‟anaviy 

o„g„it qo„llanilishi hisobiga ham ishonarli ortadi. 

8.

 

 Mineral o„g„itlardan oziq moddalarning o„zlashtirilishi organik o„g„itlardagidan 

yuqori  bo„ladi.  Tamaki  chiqindisi,  go„ng  shaltog„i  va  fosfogipsdan  tayyorlangan 

noan‟anaviy  o„g„itdagi  oziq  moddalarning  o„zlashtirilishi  o„g„itsiz  fonda  azot  uchun 

20,5%,  fosfor  uchun  18,04%,  kaliy  uchun  20%,  mineral  o„g„it  fonida  tegishlicha  25,56; 

16,95;  22,84

% 

ni  tashkil  etadi.  Noan‟anaviy  o„g„it  me‟yori  30  t/ga  dan  60  t/ga  ortishi 

ulardagi  oziq  moddalarning  o„zlashtirilishini  sezilarli  pasaytiradi.  Keyingi  yillarda 

kompostlardagi  oziq  moddalarning  o„zlashtirilish  koeffitsiyenti  ishonarli  ortadi. 

Mineral o„g„itlar noan‟anaviy o„g„itdagi oziq moddalarning o„zlashtirish koeffitsiyentini 

sezilarli oshiradi. 

9.

 

Tamaki chiqindisi, fosfogips va go„ng shaltog„idan tayyorlangan noan‟anaviy 

o„g„itlar  magniy  karbonatli  sho„rlangan  sug„oriladigan  o„tloqi  tuproqlarda  don  uchun 

ekilgan makkajo„xorining o„sishi, barg hosil kilishi va rivojlanishiga sezilarli ijobiy ta‟sir 

qiladi. Bunda poya balandligi, bitta o„simlikdagi barg soni sezilarli ortadi. 

10. 

Noan‟anaviy  o„g„it  ta‟sirida  makkajo„xori  don  hosili  uning  faqat  o„zi 

qo„llanilganda 

nazoratga 

nisbatan 

18,94 

s/ga, 

mineral 

o„g„itlar 

fonida 

15,37  s/ga  oshadi.  Noan‟anaviy  o„g„itning  makkajo„xori  don  hosiliga  ta‟siri 

yarim chirigan go„ng bilan bir xil darajada bo„ladi. 

11. Noan‟anaviy o„g„it ta‟sirida dondagi oqsil, yog„, kletchatka va kul miqdori 

ortadi, kraxmal miqdori kamayadi. Bu holat o„g„itsiz va mineral o„g„itlar fonida ham 

kuzatiladi. 

Keltirilgan ma‟lumotlardan quyidagi umumiy xulosalarga kelish mumkin: 

Birinchidan, yuqori hosil olish uchun  faqat mineral o„g„it berish shart emas. 

Ikkinchidan,  mineral  o„g„itni  go„ng  bilan  birgalikda    qo„llash  katta  samara 

beradi. 

Uchinchidan, go„ng kam bo„lgan sharoitda uning o„rniga chuchuk suv loyqasi 

yoki daraxt barglarini ham o„g„it sifatida ishlatish mumkin. 

---

 

77 

 

To„rtinchidan,  go„ng,  chuchuk  suv  loyqasi  va  daraxt  barglari  o„g„it  sifatida 

qo„llanilganida, paxta hosilining tannarxi arzon bo„ladi. 

Beshinchidan,  noan‟anaviy  o„g„itlar  qo„llanilganda,  tuproqlar  organik  modda, 

azot va boshqa elementlar bilan boyiydi, ularning fizikaviy xossalari, suv, havo, oziqa 

tartibotlari yanada yaxshilanadi.