Ontogenez va filogenez, ularning o’zaro bog’liqligi

Qiyosiy morfologiya tadqiqotlari lemna vegetativ tanasining cho`ntakchalar deb ataluvchi qismidan yuqorida joylashgan distel qismida aslida barg ekanligini, cho`ntakchalarda rivojlanadigan kurtaklar Pistunim ning yosh novdalariga mos kelishini ko`rsatdi. Shu bilan birga ular orasida farq ham bor. Agar Pistia ning poyasi bir qancha novdalar va ko`pgina to`pbarg chiqarsa, lemnaning vegetativ tanasi ikkita yon kurtak va reduksiyalashgan bitta barg chiqaradi. Shu singari dalillar lemnalar Ristiordeae larga o`xshash tipik vegetativ organlar bor o`simliklardan kelib chiqqanligidan dalolat beradi. Bu ma’lumotlar yana lemnalar voyaga etgan Ristia formalardan emas, balki ularning murtagidan paydo bo`lganligini, ya’ni ularda neoteniya yo`li bilan evolyutsiya jarayoni ro`y berganligini ko`rsatadi.

3. Ontogenez evolyutsiyasi. Tarixiy jarayonda ro`y beradigan evolyutsion o`zgarishlar tur hosil bo`lishi, nobud bo`lishi, organik olamning progressi, regressi bilan cheklanmay, balki organizmlarning individual rivojlanishini o`zgarishiga ham sabab bo`ladi. Ontogenez evolyutsiya jarayonida dastlabki organizmlarning irsiy axboroti bilan uzviy bog`liq holda vujudga kelgan. Har bir organizmning individual rivojlanishi — ontogenez jinsiy hujayralarda mavjud irsiy axborotning ro`yobga chiqishidan iborat. Hozirgi biologiya fanida ontogenez bir necha usulda o`rganiladi. Bunda organizmlardagi differensiyalanish, o`sish, morfogenez qonuniyatlarini o`rganish salmoqli o`rin tutadi. Tirik tabiatda individual rivojlanishning ko`rinishlari har xil. Mikroorganizmlar, zamburug`lar, o`simlik va hayvonlarning turli vakillarida ontogenez jarayoni o`z mazmuni jihatdan bir xil emas. Mikroorganizmlar ontogenezi bir hujayra doirasida amalga oshib, hujayra bo`linishidan tortib, qiz hujayralarining profazasigacha bo`lgan davrni o`z ichiga oladi. Ko`p hujayrali organizmlar paydo bo`lishi bilan ontogenez shakl jihatdan murakkablashib, vaqt jihatdan uzayadi. Ayrim hollarda ontogenez evolyutsiya jarayonida irsiy axborotning takomillashgan usullarning ro`yobga chiqishi orqali rivojlanishda soddalashish hodisalari kuzatiladi. Ba’zi yuksak o`simliklar, masalan, ryaskalar hayot siklining evolyutsiya jarayonida soddalashishi evolyutsiyaniig qayd qilingan xiliga misol bo`ladi.