Ona tili va bolalar adabiyoti

 

 

 

 

XULOSA 

Alisher Navoiyning “Hayrat ul-abror” asari “Xamsa”sining 

muqaddimaviy dostoni bo’lib, unda Xuroson mamlakatining hukmdori 

Husayn Boyqaro, shahzoda Badiuzzamonga alohida boblar 

bag’ishlanganligi kuzatiladi. Ushbu boblarda temuriy hukmdorlar vasf 

etiladi. Ayni choqda bu dostonda No’shiravoni odil, Shoh Bahrom, 

Iskandar Zulqarnayn, Muhammad Xorazmshoh, Amir Temur singari 

hukmdorlar haqida hikoyatlar keltiriladi, bulardan tashqari, shoir o’rni-

o’rni bilan talmeh san’atidan foydalanib, ko’plab hukmdorlar bilan 

bog’liq sayyor sujetlarga ishoralar ham qiladi. Bularning bari ulug’ 

shoirning “Xamsa”da hukmdorlar obraziga alohida e’tibor qaratganidan 

dalolat beradi. Chunki shoir “Hayrat ul-abror”da ko’tarilgan masalalarni 

keyingi dostonlarda tadrijiy rivojlantiradi. Biz dostondagi hukmdorlar 

obrazi bilan aloqador hikoyat va moqolatlar bilan tanishib, yana 

quyidagi xulosalarga ham keldik: 

- Alisher Navoiy “Salotin zikrida” maqolatda shohga bo’lgan 

munosabatlarini ochiq bayon etadi. U podshohning mamlakat uchun 

nihoyatda zarurligini bayon etishda o’zining e’tiqodiy qarashlaridan 

kelib chiqadi. Podshohlik haq taoloning xohish-istagiga ko’ra muayyan 

bir insonga nasib etishini, bu kishi boshqalardan ko’p ham farq 

---

qilmaydigan banda ekanligini bayon etadi. Shunday ekan, Tangrining 

inoyati bilan ulug’ martabaga muvofiq ko’rilgan kishi, avvalo, shukrona 

qilishi-yu, xalq parvar hukmron bo’lishi lozimligini bayon etadi. Aysh-u 

ishratga berilib, xalqqa zulm qilishni keskin qoralaydi. Podshoh ham el 

qatori bir banda ekan, uning ham xato va gunoh qilishi tabiiy ekanligini 

e’tirof etgan shoir, shoh o’z xatosini tushunib, tavba qilishi, xatosidan 

so’ng adolar qilishi lozimligini bayon qiladi. Shoir chinakam podshoh 

quyoshdek, xalqqa ozor yetkazsa ham, mehr ham ko’rsata olishi 

lozimligini badiiy ifoda etadi. Ushbu g’oyalar barcha davrlar uchun 

birdek muhim ahamiyat kasb etadi.