Ona tili o‘qitish metodiкasi

Alif, divan, limonad, lyustra, makaron, kostyum, kofta, kofe, 
kino, konsert, kompozitor, konfet, palto, televizor, teatr, shlyapa, 
shokolad, shifoner, shkaf, shifer, film, sement, beton. 

---

126
К
iyim - Oziq - 
Uy 
Qurilishga 
San’atga 
kechakka ovqatga jihozlariga oid so‘z va oid so‘z va 
oid so‘z oid so‘z oid so‘z va atamalar 
atamalar 
va 
va
atamalar
atamalar atamalar
Darslik materialini to‘ldirishga xizmat qiladigan yana bir vosita 
rasmli albomlar va rasmli tarqatma materiallardir. 
Rasmlar 
o‘quvchilarning ijodiy fikrlashini rivojlantirish, 
o‘rganilayotgan til hodisasini amalda qo‘llab matnlar yaratish, tasvir, 
rivoya, muhokama insholar o‘tkazishda muhim o‘rin egallaydi. 
Ona tili mashg‘ulotlarida rasmlardan foydalanishga muayyan 
talablar ham qo‘yiladi. Bular rasmning yuksak badiiyligi, 
o‘rganilayotgan mavzu talabiga mosligi, sinf o‘quvchilarining yoshi 
va bilim saviyasiga muvofiqligi, rasmda rassom maqsadining 
ifodalanganligi, nutq o‘stirishga muvofiqlik darajasi kabilar bo‘lib 
sanaladi. 
Rasmlardan so‘z tanlashda, so‘z birikmalari va gaplar qurishda, 
ijodiy diktantlar yozishda, og‘zaki va yozma matnlar tuzishda, insho 
o‘tkazishda keng foydalaniladi.
Ona tili darslarida o‘quvchilarning mustaqil fikrlash, ijodiy matn 
tuzish ko‘nikmalarini shakllantirish ta’limning asosiy 
maqsadlaridandir. Shuning uchun ham, ayniqsa, keyingi yillarda ona 
tili darslarida mustaqil va ijodiy ishlarni bajarishga katta e’tibor 
qaratilmoqda. O‘quvchida ijodiy ish ko‘nikmasini shakllantirish 
uchun esa turli vositalar, usul va manbalardan foydalanish mumkin.
Tasviriy ko‘rgazma vositasida o‘tkaziladigan ijodiy ishlardan 
maqsad o‘quvchilarda tasvirlangan voqea-hodisani, holatni yozma 
yoki og‘zaki bayon, tavsif etish ko‘nikmasini hosil qilishdir. 
O‘quvchilar boshlang‘ich ta’limning ma’lum davridan boshlab, rasm 
asosida matn tuzishni o‘rganadilar. 5-sinf o‘quvchilari «Yil fasllari», 
«Bog‘da», «Gulzorda» kabi tabiat manzaralariga bag‘ishlangan 
rasmlarda nimalarni ko‘rayotganliklarinigina emas, balki ko‘rish 

---

127
orqali nimalarni his qilayotganliklarini, tasvir ularda qanday ichki 
kechinmalar uyg‘otganligini ham ifodalay bilishlari kerak.
Umumiy o‘rta ta’limning davlat ta’lim standartlari va o‘quv 
dasturida ko‘rsatilgan «Ona tili o‘qitishning asosiy vositalari» sirasi 
ikkinchi bosqichida «...ona tili mashg‘ulotlarida og‘zaki va yozma 
tasvir uchun izohli albom, ishlatilishi lozim bo‘lgan zarur so‘zlar, 
berilgan rasm-tasvirlar va h.k. bilan to‘ldirilishi lozim» deb qayd 
etilgan. Ijodiy ishning bu ko‘rinishi uchun tavsiya qilinadigan rasmlar 
quyidagi talablarga javob berishi:
a)suratlar rangli tasvirda bo‘lishi;
b)tarbiyaviy ahamiyatga ega bo‘lishi (o‘quvchining ma’naviy 
dunyosini boyitishi, go‘zallikni ko‘rishga, his qilishga o‘rgatishi va 
his-tuyg‘ularni so‘zlar vositasida ifodalay olishi kabilar ko‘zda 
tutiladi);
v)san’at asarlarining turlari, janrlari va mualliflari bilan tanishish 
imkoniyatini berishi;
g)chegaralanmagan ijodiy erkinlik berishini nazarda tutishi kerak.
Rasm asosida ijodiy matn yaratishga tayyorgarlik jarayoni
bosqichli ravishda tashkil qilinishi kerak: birinchi bosqichda, matn 
yaratishdan avval surat asosida suhbat o‘tkazilib, lug‘at tuzish, 
ikkinchi bosqichda lug‘atdagi so‘zlar ishtirokida lug‘at diktanti 
o‘tkazish (so‘z zaxirasini boyitish va savodxonlikni oshirish 
maqsadida) kerak. Yakunlovchi uchinchi bosqichda lug‘atdagi 
o‘zgartirilishi mumkin bo‘lgan so‘zlarni iboralar, ularning 
ma’nodoshlari bilan almashtirish, uyadoshlar qatorini tuzish yuzasidan 
mustaqil ish tashkil qilish.
«Qovun sayli» yoki «Qovun bozori» mavzusida quyidagicha 
amaliy - ijodiy ish o‘tkazish mumkin:
1-bosqichda umumiy suhbat natijasida yaratilgan lug‘at: