Ona tili, 5-sinf qoidalari

ochiq bo'g'in va yopiq bo'g'in. Unli bilan tugagan bo'gin ochiq, undosh bilan tugagan bo'g'in esa yopiq bo'g'in hisoblanadi. Masalan: o-na, no-la so'zlaridagi har ikki bo'g'in ochiq, tosh-lar so'zidagi har ikki bo'g'in yopiq bo'g'indir.
97. Bo'g'in ko'chirish qoidalari. So'zlar qatorga sig'may qolganda, bo'g'in ko'chirish qoidalari asosida keyingi qatorga olib o'tiladi. Birinchi yoki oxirgi bo'g'in bir tovushdan iborat bo'lsa, ular yakka holatda qoldirilmaydi. Keyingi qatorga ibo-li, uka-si, ata-ma tarzida ko'chiriladi. Sh, ch, ng harflar birikmalari birgalikda ko'chiriladi: pe-shona, Chir-chiq, ko'-ngil kabi. 2005, XXI 5-"B" sinfi, "Navro'z - 2015", BMTkabi so'zlar qatordan qatorga bo'lib ko'chirilmaydi.
98. Urg'u va uning turlari. So'z urg'usi. So'z bo'g'inlaridan yoki gapda ishtirok etayotgan so'zlardan birining boshqalariga nisbatan kuchliroq talaffuz qilinishiga urg'u deyiladi. Urg'u ikki xil bo'ladi: 1) so'z urg'usi; 2) gap urg'usi. So'z bo'g'inlaridan birining boshqalaridan kuchliroq talaffuz qilinishi so'z urg'usi deyiladi. Tilimizda so'z urg'usi ko'pincha so'zlarning oxirgi bo'g'iniga tushadi. So'zda bo'g'inlar ko'payishi bilan urg'u ham oxirgi bo'g'inga ko'chib boradi. Yozuvda urg'u tushgan bo'g'in tepasiga (') belgisini qo'yish bilan ifodalash mumkin. Masalan: dala, dalalar, dalalarga.
99. Gap urg'usi. Gapda ishtirok etayotgan so'zlardan birining boshqalariga nisbatan kuchliroq talaffuz qilinishiga gap urg'usi yoki mantiqiy urg'u deyiladi. Masalan: Buvijonim so'zlarini kutaman.
100. Tovushlarning orttirilishi va tushib qolishi. Rost (ros), g'isht (g'ish) kabi so'zlarning oxiridagi tovush talaffuzda tushib qoladi, ammo ular yozuvda saqlanadi. Oid, shoir so'zlarida esa ikki unli orasida talaffuzda y undoshi orttiriladi, lekin yozuvda asl holati saqlanadi. O'rni, singlisi, pasay kabi so'zlarda o'zgarish abadiy me'yor sanaladi.
101. Leksikologiya yunoncha lexikos - "lug'at", logos - "ta'limot" so'zlaridan olingan bo'lib, so'z haqidagi, to'g'rirog'i, so'z ma'nolari haqidagi ta'limotdir.
102.