|
O‘MROV SUYAGI
Zaynab, do‘stim!
Sendan har ikkiuch kunda bir marta xat olishga
o‘rganib qolganman. Kuniga pochtachi kutaman.
Maktabdan kela solib, menga xatxabar bormi, deb
oyimdan ham so‘rayman. Agar sendan xat kelma
gan bo‘lsa. o‘zimni qo‘yarga joy topolmay yuraman.
Odatda, senga xat yozib yuborganim ning to‘rtin
chi yoki beshinchi kuniga borib javob olguvchi
edim. Ammo mana to‘qqiz kun ham bo‘ldiki, sen
dan hamon darak yo‘q. Yuragimga g‘ulg‘ula tushdi.
Javobini ham kutmay darrov xat yozgani o‘tirdim.
Senga oldingi xatni yozib yuborganimning erta
si kuni sinfimizda qiziq bir hangoma bo‘ldi. Mana,
eshit.
Anatomiya darsida o‘tirgan edik, direktor bir
odamni boshlab sinfga kirib keldi. Bilsak, ins
pektor ekan. Inspektor o‘qituvchimiz bilan allani
malarni gaplashib olgach, O‘g‘iz degan bolani o‘rni
dan turg‘azdi. O‘g‘izni sen tanimaysan. Sendan ke
yin kelgan. Ilgari Tashrada turisharkan, shu yili
Istanbulga ko‘chib kelishibdi. Maktabga birinchi
kelgan kuniyoq bu bolaga qoyil qoldik. Nimasiga
qoyil qoldik, bilasanmi? O‘lgudek chaqqon bola
ekan. Xuddi maymunning o‘ziya... Bechoraning
zaif tomoni ham bor ekan. Nuqul duduqlanib ga
71
«Ona tarbiyasi»
pirarkan. Oldiniga bolalar dudug‘ini yuziga solib,
kalaka qilib yurishdi. O‘g‘iz zarracha parvo qilma
di. Bunaqa gaplarni eshitaverib, ko‘nikib ketganga
o‘xshaydi. Bolalar qarashsaki, uning jig‘iga tegib
bo‘lmaydi, foydasi yo‘q. Shuning uchun masxara
qilmay qo‘yishdi. Keyin bilsak, O‘g‘iz o‘ziga ishonchi
ba land ekan, shu vajdan maydachuyda gaplarga
e’tibor bermas ekan.
Qaysi kuni tanaffusda hovlida o‘ynab yurgan
edik. O‘g‘iz dabdurustdan: «Daraxtga kim oldin
chiqishdan o‘ynaymiz, zo‘ri bormi?» deb chira
nib qoldi. Shu gapniyam ming marta tutilib aytdi.
Hamma meni ko‘rsatdi. Duduq bola bilan muso
baqa qilishni o‘zimga ep ko‘rmay, rozi bo‘lmadim.
Keyin ma’lum bo‘lishicha, juda to‘g‘ri ish qilgan
ekanman.
– Sen duduqlanib bir marta daraxtga chiqqun
cha men o‘n marta qaytib tushaman, – dedi Chin
giz o‘rtaga chiqib. Shu bema’ni hazilgayam kulgan
lar bo‘ldi.
Hovlidagi kashtan daraxti esingda bo‘lsa ke
rak. Shuning tagiga mix bilan uzun chiziq tortdik.
O‘g‘iz bilan Chingiz ikkovi yugurib borib kashtanga
yopishdi. Chingiz oyog‘ini ko‘taraman deb lapang
lab turgan edi. O‘g‘iz bir zumda ko‘rinmay qoldi. Bir
payt daraxtning tepasi shitirladi. Bundoq qarasak,
O‘g‘iz allaqachon kashtanning eng baland shoxiga
chiqib olibdi. Duduqlanib allanimalar deyapti. Ol
din tushunmadik. Keyin bilsak, u:
– Ha, Chingiz, kashtan yoqib qoldimi deyman,
quchoqlab qo‘yib yuborging kelmayapti! – deb may
na qilayotgan ekan.
Chingiz bir amallab yuqoriga chiqib oldi. Chi
qishga chiqdiyu, lekin yarmiga borganida yana
72
Aziz Nesin
yuqoriga ko‘tarilishga yuragi betlamadi. Buni
ko‘rib, O‘g‘iz tepa shoxdan pastga abjirlik bilan
sirg‘alib tushdi. Chingizning oldida bir zum to‘xta
lib, osongina yana yerga tushdi.
– Qani, yana zo‘ri bormi? Kim garov o‘ynaydi
men bilan? – dedi u bizga birbir qarab. Hech kim
indamadi. Shushu oramizda O‘g‘izning obro‘si
oshib ketdi.
Mine O‘g‘izning shundoqqina orqasida o‘tiradi.
Bunday chaqqon va epchil bola bilan oldinmake
yin o‘tirganidan Minening og‘zi qulog‘ida.
O‘g‘iz ikki kun o‘qishga kelmadi. Og‘rib qolibdi.
Darsga kelmagan kunining ertasiga Mine:
– O‘g‘iz nimaga duduqlanib gapiradi, bilasiz
larmi? – deb qoldi.
Biz qiziqib buning sababini so‘radik.
– Menga o‘zi gapirib berdi, – dedi Mine bu sir
ni faqat o‘zi bilganidan kerilib. – Bolaligida otasi
uni ko‘p kaltaklarkan. Qo‘rqqanidan duduq bo‘lib
qolibdi. O‘zi shundoq dedi. Endi daraxtga chiqish
ga nega usta bo‘lib qolganining sirini ham aytib be
raymi?
– Qani, qani, eshitaylik.
– Otasining jahli qo‘zib qolganida u shartta qo
chib ketarkan. Keyin otasi tayoq bilan uni quv
larkan. O‘g‘iz qo‘lga tushmaslik uchun daraxtga
chiqib olarkan. Katta odamni ko‘tarmaydigan in
gichka shoxlar uni kaltakdan saqlab qolarkan. Shu
tariqa u daraxtga chiqishni o‘rganib olgan ekan.
Mana, hozir inspektorning oldida tik turgan
O‘g‘iz shu. Devorda uchta diagramma osib qo‘yil
gan. Odamning skeleti, bosh suyagi va oshqozon
a’zolari tasvirlangan.
73
«Ona tarbiyasi»
– Buning nomi nima? – deb so‘radi inspektor
skeletning bir joyini ko‘rsatib.
O‘g‘iz javob bermadi.
– Bu suyak nima deb ataladi?
O‘g‘iz yana churq etmay turaverdi.
– O‘mrov suyagi, – shivirladi uning orqasida
o‘tirgan Mine.
– O‘m... o‘m... o‘mrov suyagi!
– Hm... Unday bo‘lsa bunisi nima? Inspektorning
bu gapini eshitib, O‘g‘iz taraddudga tushdi. Yang
lishgan ekanman, o‘mrov suyagini endi so‘rayapti,
deb o‘yladi shekilli, yana:
– O‘mrov suyagi, – deb javob berdi. Inspektor bu
gal tizza kosasiga ishora qildi:
– Xo‘sh, bunga nima deyiladi? O‘g‘iz bechora bu
tunlay gangib qoldi.
– O‘m... o‘m... o‘mrov suyagi!
– Ha, buchi? – darg‘azab bo‘lib so‘radi inspek
tor. Endi u narigi diagrammadagi bo‘yin tomirlari
ni so‘ragan edi.
– O‘mrov suyagi, afandim!
O‘g‘iz chalkashib ketdi. Oldingi aytganim xato
bo‘lsa kerak, o‘mrov suyagini endi so‘rayapti, de
gan xayolda hamma so‘raganlariga bir xil javob
beraverdi. Gapirishi ham nihoyatda qiyin, shuning
uchun qora terga tushib ketdi. Endi inspektorning
o‘zi ham duduqlana boshladi.
– Ju... ju.. juda soz. Buning nomi nima?
– O‘m... o‘mrov suyagi. Inspektorning qoni qay
nab ketdi.
– He, bo‘ldi, insof bilanda axir! Odamning ta
nasida o‘mrov suyagidan boshqa narsa yo‘qmi?!
Bor, joyingga o‘tir!
74
Aziz Nesin
Keyingi kunlarda senga aytib berishga arziy
digan voqea faqat shu.
Bundan oldingi xatimga sendan haligacha javob
kelgani yo‘q. Nima, chindan ham kasal bo‘lib qol
dingmi? Javob kutaman.
Ahmad Tarbay,
Istanbul, 22-dekabr, 1963-yil
Do'stlaringiz bilan baham: | 
