Олмалиқ филиали “кончилик иши ва металлургия” факультети

Экология
Хозирги даврда фан-техника инқилоби шароитида табиат ресурсларидан кенг миқёсда фойдаланиш хамда атроф мухитни ифлослантирувчи тоғ-кон саноати, транспорт, қишлоқ хўжалиги ва маиший чиқиндиларнинг ортиши инсоннинг табиатга кўрсатаётган умумий салбий таъсирини кескин кучайтирмоқда. Юкорида кайд этилган кескин муаммолардан бири сайёрвий геоэкологик муаммолардир. Геоэкологик муаммоларнинг айнан, ушбу турининг ўзига хос хусусияти Ер юзидаги барча инсонларга тааллуқли эканлигидир. Инсон томонидан чиқарилган чиқиндиларнинг бир қисми атмосферада, бир қисми океанларда тўпланмоқда, яъни чиқиндилар изсиз йўқолмайди. Энди улар умумбашарият хаётига хавф туғдирмоқда. Шу туфайли хам сайёравий геоэкологик муаммоларнинг мохиятини билиш, уларни бартараф қилиш йўлларини излаш ва зудлик билан амалга ошириш барча мамлакатлар олдидаги ечимини кутаётган бош масала булмоғи даркор.Сайёравий геоэкологик муаммоларга қуйида қисқарок тарзда бўлса хам тўхталамиз. Дунё «иссиқхонаси самараси». Ер атмосфераси таркибидаги барча газлар ўзига яраша вазифаларини бажаради. Хусусан ис гази (СО₂) Ердаги хароратни бир хилда ушлаб туриши туфайли сайёрамизнинг «курпаси» хисобланади. Ис газининг атмосфера хавоси таркибидаги улуши фоиз буйича 0,03 ни ташкил этсада, мавсумлар давомида табиий холда ўзгариб туради. Маълумотларга қараганда, хозир инсон томонидан йилига ўртача 22 млрд. т.дан ортик, ис гази атмосферага чиқарилмокда. Мутахассисларнинг фикрича, атмосфера таркибидаги ушбу газ миқдори кейинги аср мобайнида 10-15 % гa ошган. XI аср ўрталарига бориб, 40% гa ортиши башорат қилинмоқда. Ердаги хароратнинг ўртача курсаткичи (15атрофида) кўтарилиши айнан ушбу газ миқдорининг ортиши билан боғлиқ. Ис гази Қуёшдан келаёттан қисқа тўлқинли нурларни кўп қайтариб, айни вақтда Ердан қайтган узун тўлқинли нурларни тутиб қолиши «иссиқлик самараси» жараёнини руёбга чиқарувчи асосий манбадир.Кейинги 100 йил мобайнида Ер шари ўртача харорати 1 га ортганлиги қайд этилмоқда. Агар шутарздадавом этаверса, янги аср ўрталарида Ернинг ўртача харорати 3-5 га қадар ошиши кутилмоқда. Хароратнинг мунтазам ортиб бориши қандай экологик муаммоларни келтириб чиқариши, унинг ижтимоий-иқтисодий оқибатлари нималар билан тугалланишини мутахассислар томонидан илмийназарий жихатдан асосланмоқда. Географлар сайёра миқёсида хароратнинг 1-2% кўтарилиши Ернинг табиат зоналарини қутбларга томон 150-500 км га сурилишини таъкидламокдалар. Демак, ўртача кенгликларда (дашт минтакасида) ғаллачилик минтақаларида ёғинлар миқдори камаяди, аксинча тропик минтақада ёғин миқдори ортади. Куплаб ахоли зич яшайдиган худудларда хароратнинг кўтарилиши, кишилар саломатлигига сезиларли таъсир кўрсатиши мумкин. Xарорат ва намликнинг жиддий ўзгариши қишлок хўжалигига сезиларли таъсир курсатиши, хусусан Шимолий Американинг марказий қисми ва шунга ухшаш худудларда буғдой ва маккажухори хосилдорлиги кескин камайиши кутилмоқда.


Хулоса
Ушбу курс лойихасини бажариш давомида, олган билимларимни курс лойихасинининг мавзуси “Берилган маълумотлар асосида очиқ конни қазиболиш лойихасини ишлаб чиқиш”. Конинг бош параметрлари хақида маълумотларни курс лойихасига киритдим. Менинг курс лойихамда бош параметрларини аниқ бўлгани учун курс лойихасидаги хисоб-китоб ишларини бўйича карер чуқурлиги 308 м ва ишлаш муддати 33 йил чиқди. Бизга маълумки карерда қопловчи тоғ жинсларини қазиб олишга тайёрлаш бурғулаш-портилатиш ишлари орқали амалга оширилади. Шунга кўра бурғулаш станокларини иш унумдорлигини аниқлаш мобайнида битта скважинага қанча портиловчи модда кетишини ва хафталик ПМ массасин аниқладим.
Хулоса қилиб айтишим мумкинки курс лойихасида мехнат мухофазаси, техника хафсизлик ва экология қойидаларини ўрган холда курс лойиҳасини ишлаб чиқдим.