|
25.O‘rta Osiyoning qadimgi aholisining antropologik shakllari va tipi. O‘rta Osiyoda mongoloid irqining paydo bo‘lishi.
Qadimgi Farg‘ona aholisining antropologik tipi. Farg‘ona vodiysi Markaziy Osiyoning yirik sug'orma dehqonchilik madaniyati rivojlangan mintaqalaridan biri bo‘lib, qadimda turli xil xo‘jalik sohiblari o‘rtasida olib boriladigan o‘ziga xos etnomadaniy hudud bo‘lgan. Miloddan avvalgi II asrgacha yozma manbalar vodiy haqida deyarli ma’lumotlar bermaydi. Ammo miloddan avvalgi II asrdan boshlab qadimgi Farg‘onaning Qang‘ davlati bilan iqtisodiy va siyosiy hamda etnomadaniy aloqalari rivojlanganligi haqida Xitoy yozma manbalarida ma’lumotlar yozib qoldirilgan. Arxeologik tadqiqot natijalariga ko ra, qadimgi Farg‘onaning sharqiy va shimoliy mintaqalarida (Andijon va Namangan viloyatlari hududi), bronza va ilk temir davrida dehqonchilik madaniyati (Chust madaniyati), uning janubiy va g‘arbiy qismining adirli mintaqalarida esa asosan chorvachilik xo‘jaliklari rivojlangan. Ammo miloddan avvalgi IV asrdan boshlab, qadimgi Farg‘onaning janubi-g‘arbida ham sug‘orma dehqonchilik xo‘jaliklari tarkib topa boshladi. Antik davrda butun vodiy bo‘ylab, vohalarda dehqonchilik, tog‘oldi va adirli mintaqalarda yarim ko‘chmanchi chorvachilik taraqqiy etadi. Shu munosabat bilan vodiy o‘troq aholisining aksariyat ko'pchiligi dolixokefal yevropeoid bo‘Isa, dasht aholisining etnik tarkibi turlichaedi. Masalan, miloddan avvalgi III asrlarga tegishli Oqtom qabristonidan topilgan kalla suyaklari asosan mahalliy mezobraxikran yevropeoid aholi boiib, ular bronza davrining dolixomezokran qabilalaming avlodlari edi. Ular andronovo madaniyati aholisi ta’smda braxikefallashgan. 0 ‘zgan tevarak-atrofida yashagan aholining antropologiyasida (mil. avv. Ill—I asrlar) mo‘g'ul irqiy belgilari bilan birga yevropeoidlarga xos belgilar ham mavjud boigan. Farg‘onaning Shirinsoy qabristonidan milodiy II-IV asrlarga tegishli antropologik maiumotlar topilgan Bu topilmalar aralash xronologik maiumotlami beradi. Xo'jand yaqinidagi Qayrag'och qabnstonidan topilgan suyaklar esa 0 ‘rta Osiyo ikki daryo oraligi tipini eslatadi. Isfara atrofidagi 6 ta qabristondan olingan antropologik maiumotlarda m o'g'ul irqiy belgilari yo'qligi, ya’ni ularda sof O'rta Osiyo ikki daiyo oraligi tipi saqlanib qolinganligim ko'rsatadi. Milodiy I—III asrlarga tegishli maiumotlarda Quvasoyning o‘troq aholisi dolixokefal va braxikefal tipdagi yevropeoid irqini berdi. Shimoliy Farg‘onada yashovchi chorvador aholisining antropologiyasida (antik davr) mo'g'ul irqiy belgilari qo‘shilgan yevropeoidlar boiganligi aniqlangan. Shunday qilib, qadimgi Farg'onaning asosiy aholisi 0 ‘rta Osiyo ikki daryo oraligi tipining mezobraxikran yevropeoid varianti bilan xarakterlanadi. Aholining tarkibida Sharqiy 0 ‘rtayer dengizi tipi va Janubiy Sibir tipi vakillari ham uchraydi. Yevropeoid tiplar qisman mo'g'ul irqiy belgilardan ham xoli emas. Qadimgi Farg'onaning xronologik materiallar tahliliga qaraganda, yevropeoid irqiy belgilar vodiyning g'arbiy tumanlari aholisida kuchli boigan. Janubi-Sharqiy Farg'ona hududlarida esa yevropeoid tip orasida qisman mo'g'ul qiyofa odamlar ham uchraydi. Shimoliy Farg'ona tumanlarida yevropeoid aholi orasida mo'g'ul irqiy belgilar vodiyning boshqa mintaqalariga qaraganda ancha kuchli ekanligi kuzatiladi.
Mongoloid poygasi - bu Shimoliy va Sharqiy Osiyodagi mahalliy aholi hamda Uzoq Shimol mintaqalari poygasi.
Bu juda ko'p: unga aloqador odamlar soni umumiy sonning taxminan 20% ni tashkil qiladiMongoloid irqi: belgilar Ushbu irq vakillari tekis, qo'pol to'q sochlari, sarg'ish teri rangi, jigarrang ko'zlari, taniqli yonoq suyaklari, past yoki ko'prikli tor yoki o'rta keng burunlari, o'rta darajada qalinlashgan lablari va ko'z qopqog'ini qoplaydigan yuqori ko'z qovog'ining tipik teri burmalariga ega. ko'zning ichki burchagidagi tubercle. Ushbu katlama epikantus deb ataladi. Soch chizig'ining zaif rivojlanishi mongoloidlarga xosdir.
Mongoloid irqi ko'plab xususiyatlari va kelib chiqishi jihatidan yaqin bo'lib, unda epikantus kamdan-kam uchraydi, burun kuchliroq chiqib turadi va Umumiy xususiyatlar Mongoloid ko'rinishi ko'pincha tekislanadi. Osiyoda mongoloid irqini ikkita asosiy guruhga ajratish odatiy holdir - Tinch okeani va kontinental: ikkinchisi birinchisidan quyuqroq teri, juda katta yuz, ortognatizm va ingichka lablar bilan ajralib turadi.Vakillar
Mongoloid irqining taniqli vakillari XIII asrda Evroosiyoning katta qismini qul qilib olgan mo'g'ullardir. Klassik mongoloidlar (shimoliy mongoloid irqi) - bu ham qalmoqlar, tuviniklar, buryatlar, yakutlar. Mongoloidlarga G'arbiy Sibir irqi deb ataladiganlar aralashadi. Xitoyning janubiy aholisi, yapon, koreyslar avstraloidlar bilan aralashish belgilariga ega bo'lgan janubiy mongoloid irqiga mansub. Janubi-Sharqiy Osiyo va Hindistonning aholisida bu aralashma yanada sezilarli.Tarix
Endi barcha antropologlar amerikoid va mongoloid irqlarining yaqinligiga shubha qilishmaydi. Osiyo mongoloidlari va hindu amerikanoidlarining umumiy jihatlari juda ko'p. Bu nafaqat genetik xususiyatlarda, balki ular bilan ham namoyon bo'ladi (MT-DNK va Y-xromosomalar ular uchun bir xil). E'tiqodlarning o'xshashligi ham mavjud (qarg'a kulti yoki burgut kulti).
Ba'zi tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, zamonaviy mongoloid irqi Amerika irqiga qaraganda yoshroq. Xarakterli mongoloidlar (O'rta Osiyo turi) ba'zi olimlar tomonidan eng yosh irqlar guruhiga tegishli. Umuman olganda sharqiy magistralning kelib chiqishi (hindular va mongoloidlarning ajdodlari) masalasi juda murakkab. Oddiy mongoloid irqi O'rta Osiyoda qattiq iqlim sharoitida shakllangan deb ishoniladi. Uning kelib chiqishining ko'plab variantlari mavjud, olimlar haqiqatni topishlari kerak.
Neolit davrida boshlangan mongoloidizm Evropada (Bavariya) paydo bo'ldi. Mongoloid irqi spatulali tishlar bilan ajralib turadi va ular 420 ming yil oldin yashagan Sinantrop orasida topilgan.Boshqa irqlar bilan aloqa qilish hududlariBu Sibir va Qozog'iston hududi kabi zonalar. Dastlab Buyuk Dashtda eroniyzabon vakillar (skiflar) yashagan, ammo taxminan 5-asrdan buyon bu erga mongoloidlar o'rnashgan.Dastlab avstraloidlar Janubi-Sharqiy Osiyoda yashagan, ammo keyinchalik Mongoloidlar bu hududga kirib kelgan. Mongoloid poygasi bir nechta subraskalarga bo'lingan - Shimoliy Osiyo, Janubiy Osiyo, Arktika, Uzoq Sharq, Amerika.
Uchta (to'rtta, yana bir tasnifga ko'ra) subraces bilan katta odam irqlaridan tashqari, hali ham kichik irqlar mavjud, ammo ularning kelib chiqishi aniq belgilanmagan. Ehtimol, ular chegaradagi qadimgi, kam farqlangan populyatsiyalardan (kichik irqlar - o'tish davri), turli irq populyatsiyalari bilan aloqa qilish paytida (kichik irqlar - aralash) yoki g'ayrioddiy hayot sharoitlariga uzoq migratsiya natijasida paydo bo'lishi mumkin edi. ularga moslashish va boshqa belgilarni rivojlantirish yoki ularni (metamorfoz subrakeslari) tiklash uchun zarur edi.
Mongoloid irqidagi xalqlar fenotip shakllanishining boy histerik o'tmishiga ega. Ajablanarli ko'p qirrali madaniyatga qo'shimcha ravishda mongoloid turining vakillari o'ziga xos xususiyatga ega tashqi ko'rinish... Paleontologik joylarning tadqiqotchilari irq belgilar guruhining shakllanishiga oid haqiqatni ta'kidlaydilar xarakter xususiyatlari... Ushbu turga nafaqat Evroosiyo qit'asi, balki Shimoliy Amerika xalqlari ham kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
