Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sadulla Avezbayev, Otabek Sadullayevich Avezbayev geoma’lumotlar bazasi va arxitekturasi

 
Nusxalash va o‘rnatish. 
Ba’zi tashkilotlar maʼlumotlarni taqsimlashni o‘z 
geomaʼlumotlar bazasi nusxasini kompakt-disklarda (CD va DVD) saqlash va 
ularni boshqa boshqarmalarga jo‘natish yo‘li orqali amalga oshirishadi. Undan 
so‘ng shu boshqarmalar maʼlumotlar bilan ishlashi va o‘zgartirishlar kiritib 
o‘zlarining yangilangan geomaʼlumotlar bazalarini qaytadan bosh boshqarmaga 
jo‘natishlari mumkin. Bu yerda ikki boshqarmadagi (bosh boshqarma va quyi 
boshqarma) maʼlumotlar sinxron bo‘lishi uchun muharrirlash taqqoslanadi va 
qayta ko‘rib chiqiladi. Ushbu usuldan barcha kerakli harakatlarni juda aniq bajarish 
sharti bilangina foydalanish mumkin, ammo juda ko‘plab holatlarda yangilanishlar 

---

154 
yo‘qotilishi mumkin va sizga ikki geomaʼlumotlar bazalarini sinxronlash qiyin 
bo‘ladi. 
 
Geomaʼlumotlar 
bazalarini 
replikatsiyalash 
(nusxalash). 
Geomaʼlumotlar bazalarini replikatsiyalash – bu maʼlumotlarni ArcGIS yordamida 
taqsimlash usuli. Geomaʼlumotlar bazalari replikalaridan foydalanilganda 
maʼlumotlar ikki yoki undan ortiq geomaʼlumotlar bazalari o‘rtasida barcha 
maʼlumotlar to‘plamlari yoki faqat ularning qismlarini nusxalash (replikatsiyalash) 
yo‘li 
orqali 
taqsimlanadi. 
Maʼlumotlar to‘plamlari replikatsiyalanganda 
(nusxalanganda)juft replika (nusxa)yaratiladi; biri boshlang‘ich geomaʼlumotlar 
bazasida joylashgan bo‘ladi, boshqasi bog‘langan replika, ya’ni taqsimlangan 
hisoblanuvchi boshqa geomaʼlumotlar bazalari uchun jo‘natiladi. Ushbu replikalar 
uchun 
tegishli 
geomaʼlumotlar 
bazalaridagi 
amalga 
oshiriladigan 
istalgano‘zgartirishlar bir replika maʼlumotlari boshqa bog‘langan replika 
maʼlumotlariga to‘g‘ri keladigan qilib sinxronlashtirilishi mumkin. 
Geomaʼlumotlar bazasi replikatsiyasi versiyalar bilan ishlash muhitiga 
o‘rnatilgan va geomaʼlumotlar bazasi maʼlumotlarining barcha modellarini qo‘llab-
quvvatlaydi, bularga topologiya, tarmoqlar, relyefmaʼlumotlari, munosabatlar va 
h.k. kiradi. Bunday replikani (nusxani)yaratishning sinxron modeli yaxshi 
bog‘lanmagan bo‘lishi mumkin. Bu shuni anglatadiki, har bir replikatsiyalangan 
geomaʼlumotlar bazasi mustaqil ishlashi va baribir boshqa geomaʼlumotlar bazasi 
o‘zgarishlarini sinxronlashi mumkin. Bular geomaʼlumotlar bazasi mashtabida 
amalga oshishi tufayli, siz turli xil MBBT lardan foydalanishingiz mumkin. 
Masalan, bir geomaʼlumotlar bazasi replikasi SQL Server asosida, boshqasi esa 
Oracle asosida yaratilishi mumkin.
Geomaʼlumotlar bazasi replikatsiyasi tarmoqqa ulangan va avtonom muhitda 
foydalanilishi mumkin. Bu texnologiya, shuningdek,mahalliy geomaʼlumotlar 
bazasiga, qolaversa internet tarmog‘i orqali geomaʼlumotlar bazasiga kirish 
huquqini beruvchi geomaʼlumotlar serveri obyektlari bilan ishlashi mumkin. 

---

155 
MBBT hamo‘zining shaxsiy replikatsiya mexanizmlariga ega. Ular 
geomaʼlumotlar bazasi tarkibi nusxasini yaratish va uni sinxronizatsiya qilish 
uchun foydalanilishi mumkin.
Quyida geomaʼlumotlar bazasi va MBBT replikatsiya jarayonlari 
taqqoslangan: 
–
geomaʼlumotlar 
bazasi 
replikatsiyasi 
ko‘rsatilgan 
ArcSDE 
geomaʼlumotlar 
bazasidan 
o‘zgarishlarni 
sinxronlashtiradi. 
ArcSDE 
geomaʼlumotlar bazasi bilan foydalanilganda MBBT replikatsiyasi o‘zgarishlarni 
kiritish 
texnologiyasining 
barcha 
geomaʼlumotlar 
bazasi 
versiyalaridan 
foydalanadi; 
–
geomaʼlumotlar bazasi replikatsiyasi geomaʼlumotlar bazasining barcha 
kengaytirilgan obyektlar ish faoliyatini qo‘llab-quvvatlaydi, masalan, topologiya, 
munosabatlar va geometrik tarmoqlar. MBBT replikatsiyasi qanday qilib 
geomaʼlumotlar bazasi kengaytirilgan obyektlarini replikatsiyalashni«bilmaydi».