Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon pedagogika instituti boshlang’ich ta’lim yo’nalishi 1-kurs talabasi Qo’chqarova Gavharoy Rustam qizining ilmiy referati

3.Muayyan harakatni bajarishga qaratilgan va muqobil majburiyatlar. Agar huquqiy 
munosabat bo’yicha kreditor qarzdordan muayyan bir harakat qilinishini, masalan, malum ishning 
bajarilishini, biron-bir ashyoning topshirilishini yoki malum summa pul to’lanishini talab qilish 

110
huquqiga ega bo’lsa, bunday majburiyat muayyan harakatni bajarishga qaratilgan majburiyat 

hisoblanadi. Agar huquqiy munosabatda kreditorning talabi bo’yicha qarzdor bir necha harakatlardan 
birini bajarishga majbur bo’lsa, bunday majburiyat muqobil majburiyat sanaladi. Muqobil majburiyat 
bo’yicha huquqiy munosabatda bir necha harakat ko’rsatilgan bo’lsa ham, majburiyatning mazmunini 
qarzdorning faqat birgina majburiyati va kreditorning shu majburiyatning bajarilishini talab qilishga 
bo’lgan huquqi tashkil etadi. Huquqiy munosabatda nazarda tutilgan harakatlardan birining bajarilishi 
bilan majburiyat ijro etilgan hisoblanadi. Muqobil majburiyatning bajarilishi to’g’risidagi qoida 
FKning 250-moddasida berilgan. Mazkur moddada ko’rsatilishicha, agar qarzdor ikki yoki bir necha 
harakatlardan birini bajarishga majbur bo’lsa, qonun, shartnoma yoki majburiyatning mohiyatidan 
boshqacha tartib anglashilmasa, tanlash huquqi qarzdor ixtiyorida bo’ladi. O’zbekiston 
Respublikasining bir qator qonun hujjatlari
1
da qanday majburiyatning bajarilishi lozimligini tanlash 
huquqi kreditorga berilganligi ko’rsatiladi. Chunonchi, ularda sotilgan ashyoning sifati lozim darajada 
bo’lmaganda, sotib oluvchi o’z xohishi bilan ana shu ashyoni boshqa sifatli ashyoga almashtirish yoki 
harid bahosini tegishli darajada kamaytirishni yoxud sotuvchining shu ashyodagi kamchiliklarni haq 
olmay tuzatib berishini yoki shu kamchilikni tuzatish uchun oluvchining qilgan xarajatlarini to’lashni 
yo bo’lmasa shartnomani bekor qilib, o’ziga etkazilgan zararning to’lanishini talab qilishga haqli 
bo’ladi, deb ko’rsatiladi. Bu qoida bo’yicha qarzdor sifatidagi sotuvchi tomonidan bajarilishi lozim 
bo’lgan harakatlardan birini tanlash huquqi kreditorga, yani sotib oulvchiga beriladi.