Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti botanika va ekologiya kafedrasi

EMBRIONAL BOSQICH. 
Ontogenezning embrional bosqichi zigotadan boshlab to urug‘ning 
pishishigacha bo‘lgan davrda murtakning rivojlanish jarayonlarini o‘z ichiga oladi (82-rasm). 
82- rasm. 
Yopiq urug‘li o‘simliklar 
ontogenezining bosqichlari: A-embrional, B-
yuvenil, V-voyaga yetish va ko‘payish, G-
qarish, 1-gul, 2-changchi, 3-mikrospora 
(chang) ning onalik hujayrali changdoni, 4-
mikrosporalar tetradasi (to‘rtligi), 5-chang 
donachalari, 6-yetilgan mevachi (urug‘chi), 
7-changlanish, 8-murtak xaltasi, 9-yosh 
murtak, 10-maysa, 11-yetilmagan mevachi, 
12-to‘rt megasporali (makrosporalar) urug‘ 
murtak, 13-bir megasporali urug‘ murtak, 
14-murtak xaltasining rivojlanishi.
Barcha yopiq urug‘li o‘simliklarda urug‘lanish jarayoni oldidan changlanish jarayoni bo‘ladi. 
YA’ni changlar onalik tumshuqchasiga tushadi va tumshuqchadan ajralib chiqqan tomchi eritmada
bo‘rtgan changning o‘sishi boshlanadi. Bu vaqtda changning sirtqi po‘sti (ekzina) yoriladi. Ichki po‘sti 
(intina) esa uzun naychaga aylanib pastga qarab cho‘ziladi va ustuncha bo‘ylab tugunchaga borib yetadi. 
Chang naychasi urug‘ kurtakchasi yoki murtak xaltachasiga yetgach ochiladi va undagi ikkita spermaning 
bittasi tuxum hujayra yadrosi bilan ikkinchisi - murtak xaltachasining ikkilamchi yadrosi bilan qo‘shilib 
urug‘lanadi (bu hodisa yirik sitolog olim S.T.Navashin 
tomonidan ochilgan). Urug‘langan hujayralarning bo‘linish 
jarayoni boshlanadi. Ayni vaqtda urug‘ kurtakchasida va 
gulning boshqa bo‘lakchalarida bir qancha boshqa 
o‘zgarishlar ham yuz beradi. Urug‘ kurtak pardalari o‘sib, 
urug‘ qobig‘ini, tuguncha devorchalari esa o‘sib meva 
qavatini hosil qiladi. Meva qavatini hosil qilishda ko‘pincha 
gul tagligi ham qisman ishtirok etadi. Gulning boshqa 
qismlari to‘kilib ketadi (83-rasm). 
Urug‘lanish jarayoni tugagandan keyin zigotada 
RNKning sintezi tezlashadi va to‘plana boshlaydi. 
Endospermning rivojlanishi uchun ISK va sitokinin kerak 
bo‘ladi. Ular urug‘ning nutsellus qismidan oqib keladi. Bu 
oqim doimiy xarakterga ega.
83-rasm.