Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti «kimyo texnologiya» fakulteti

Fanning vazifalari. 

Bizning  mamlakatimizda  go‘sht  va  go‘shtni  qayta  ishlash  sanoatida  katta 

o‘zgarishlar 

bo‘lmoqda. 

Respublikamizning 

mustaqil 

bo‘lishi 

xamda 

iqtisodiyotning  bozor  tizimiga  o‘tishi  bu  ishlarning  bajarilishiga  katta  sharoit 

yaratib  berdi.  Bundan  tashqari  qayta  ishlash  korxonalarining  xom  ashyoga  

yaqinlashi  shu  yusinda  go‘sht  va  go‘sht  mahsulotlarini  qayta  ishlashga  katta 

imkoniyatlar  yaratdi.  Xozirgi  paytlarda  qishloq  joylarida  shaxardan  ancha  uzoq 

aholi yashash joylarida, ya’ni mollarni o‘stiradigan joylarda bir kunda 15 tonnadan 

40 tonnagacha  mol  go‘shtini qayta  ishlaydigan korxonalar tashkil qilinmoqda. Bu 

esa  go‘shtning  sifatini  oshirish  xamda  go‘sht  va  go‘sht  mahsulotlari  chiqarishda 

katta qiyinchiliklardan biri bo‘lgan jarayon-mollarni tashishni kamaytiradi.  

Mustaqillik  davrida  go‘sht  sanoati  amaldagi  ish  bilan  fundamental  fan 

rivojlanishi  orasida  katta  farq  paydo  bo‘lgani  ma’lum  bo‘lib  kelmoqda.  Buning 

boisi sut, go‘sht soxasida ishlaydigan ilmiy korxonalar xozirgi paytlarda eng yangi 

texnologiya  va  go‘sht  mahsulotlarini  sifatini  oshiradigan,  zamon  talabiga  javob 

beradigan korxonalar barpo qilinmoqda va takomillashtirish ishlari olib bormoqda.  

Xozirgi  vaqtda  go‘sht  korxonalarida  rivojlangan  mamlakatlarning  yangi 

texnika  texnologiyalari  kirib  bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  raqobatbardosh 

mahsulotlarni  ishlab-chiqarish,  uni  etkazish  va  saqlash  jarayonlarini  mukmmal 

darajada, biologik qiymatini saqlash yuksak darajada olib borilayapti.  

Oziq-ovqat  fanining  rivojlanishida  eng  katta  rolni  bioximiya  fani  o‘ynaydi. 

Zeroki,  bioximiyani  chuqur  bilmasdan  turib  bu  soxalarni  boshqarish  qiyin. 

Masalan: go‘shtning etilishini keyingi paytlardagina bioximiya fani ochib berdi.  

Bioximiya  fanini  rivojlantirib,  u  bergan  ilmiy  asoslarni  to’g‘ridan-to’g‘ri 

go‘sht  mahsulotlari  sifatini  yaxshilash  maqsadida  ishlatish  mumkin.  Yana  shuni 

aytib  o‘tish  kerakki,  go‘sht  sanoati  muammolarini  xal  qilishda  ko‘pgina  fanlarni 

---

jalb  qilishga  to‘g‘ri  keldi.  Chunonchi,  biologiya,  biofizika,  mikrobiologiya, 

xisoblash texnikasi, sistemali analiz va shu kabilar. Shu bilan birga shuni e’tiborga 

olish  kerakki,  bu  fanlarni  xar  biri  o‘z  rolini  oq’ynaydi.  Keyingi  yillarda 

biotexnologiya  fani  rivojlanib  ketdi.  Bu  fan  shunday  bir  fanki,  u  biologiya, 

bioximiya,  mikrobiologiya  xisoblash  texnikasi  va  boshqa  ko‘pgina  fanlarni  o‘z 

ichiga  qamrab  oladi.  Shuning  uchun  xam  biotexnologiya  faniga  nixoyatda  katta 

e’tibor berilmoqda. Oziq-ovqat mahsulotlarining sifatini oshirish va xilma-xilligini 

ko‘paytirish  uchun  albatta,  fundamental  ilmiy  tekshirishlarni  biotexnologiya 

fanidan  tashqari  xozirgi  zamon  texnika  va  texnologiya  kirib  kelgan  fanlarni 

rivojlantirish  lozim.  Go‘sht  sanoatida  keyingi  paytlarda  bizning  mamlakatimizda 

xam chet el davlatdagidek biotexnologik  industriya kirib kelmoqda. Dexqonchilik 

fermerchilik rivojlanib bormoqda olingan molni qayta ishlab tayyor mahsulotgacha 

olib  keladigan  uskunalar  ishga  solinmoqda.  Chunonchi,  Angliya,  Rossiya,  Izroil 

texnologiyasini  ko‘rib  chiqsak,  u  erda  qoramol  tugilganidan  boshlab  to  go‘shtga 

aylantirguncha  barcha  jarayonda  qanday  qoramol  o‘zini  olib  boradi  xammasi 

EXMda  yozilib  keladi  va  xatto  mol  qancha,  qaysi  ko‘rinishda  va  qaysi  usulda 

ozuqa olgani xam yoziladi.  

Oziq-ovqat  mahsulotlarini  konstruktrlash  asosida  kompleks  ilmiy  ishlab 

chiqarishlar  olib  bormoqda,  bularga  kimyoviy,  fizik-kimyoviy,  biokimyoviy, 

texnologik  medinobiologik  kabi  ilmiy  izlanishlar  qarab,  eng  oxiri  mujassam 

qiluvchi  va  yagona  fikrga  olib  keluvchi  narsa  bu  elektron  xisoblash 

mashinalarining kirishidir. Ya’ni ularning matematik modelni yaratishdir.  

 Shungi  yillarda  go‘sht  sanoati  sistemasida  barcha  texnologik  jarayonlarni 

takomillashrirish, savdo tashkilotlarga sifatli go‘sht va go‘sht  mahsulotlari etkazib 

berish tadbirlarini tobora jadallashtirmoqda.  

 Shuningdek,  so’yilgan  xayvonlarning  qoni,  suyagi,  iste’molga  yaroksiz 

chiqindilaridan  foydalanish,  oqsil  tayyorlash  ishlari  xam  yo’lda  ko‘yilmoqda. 

Fizika 

kimyo 

va 

mikrobiologiya 

fani 

yutuqlaridan 

amaliyotda 

keng 

foydalanilmoqda. Bu esa mahsulot chiqindilaridan ish ko‘zini bilgan xolda unumli 

foydalanish imkonini bermoqda.  

 Umuman,  xozirgi  zamonaviy  go‘sht  kombinati  -  yuksak  ishlab  chiqarish 

quvvatiga,  murakkab    avtomat  va  konveyer  liniyalarga  ega  bo‘lgan  sanoat 

kompleksi  xisoblanadi.  Ularni  sun’iy  usulda  sovutib  berish  imqoniga  ega  bo‘lgan 

sovuqxonalar etarli darajada takomillashtirish ishlari olib boriladi.  

 Bulardan  tashkari,  ular  keng  mikyosida  yuqori  sifatli  oziq-ovqat,  texnik 

mahsulot  etishtirish  va  xayvonlar  uchun  tula  qiymatli  oziq-ovat  ishlab  chiqarish 

imqoniga ega.  

Toza  so’yilgan  mol  go‘shtini  qayta  ishlash  nixoyatda  katta  muammolardan 

biri  xisoblanadi.  Chiqimlarni  kamaytirish  bilan  birgalikda  go‘shtning  va  go‘sht 

---

mahsulotlarning  saqlash  muddatini  xam  oshirish  kerak.  Xozirgi  paytgacha  bizning 

mamlakatimizda  go‘sht  mahsulotlarini  qabul  qiladigan  avtomatlar  mavjud  emas. 

Bu  esa  shaxar  xalqini,  xususan  ko‘p  axoli  shaxarlarini  go‘sht  va  yarim  tayyor 

mahsulotlar  bilan  ta’minlab  turishda  o‘z  rolini  uynaydi.  Bu  masalani  xal  qilmoq 

uchun  go‘sht  va  go‘sht  mahsulotlarini  qayta  ishlaydigan  korxonalarni  xozirgi 

zamon  uskunalari  bilan  xamda  qadoqlovchi  mahsulotlar  bilan  ta’minlab  turish 

lozimdir.  Go‘sht  korxonasi  qishlok\q  xujalik  mahsulotlari,  ya’ni  chorva 

mahsulotlarini  qayta  ishlashni  markazlashtirib  ekologiyaga  jiddiy  zarar 

ko‘rsatishlari mumkin.  

Chunonchi,  go‘sht  korxonalarida  tez  buziladigan  oqsil  mahsulotlari  xosil 

bo’lar ekan, bular atrofida muxitga ta’sir qiladi. Bundan tashqari bu korxonalardan 

qo’lansa  xid  keladi.  Bu  gazlar  xam  atrof  muxitga  jiddiy  zarar  etkazadi.  Shunday 

ekan,  go‘sht  va  go‘sht  mahsulotlarini  qayta  ishlaydigan  korxonalarda  ekologik 

nuqtai nazardan xam ancha ilmiy izlanishlar olib borilmoq darkor. Ushbu ma’ruza 

matnida  mollarni,  ya’ni  go‘sht  va  go‘sht  mahsulotlarni  qayta  ishlaydigan 

korxonalar  uchun  xom-ashyo  bo‘lgan  qoramol,  chuchka,  tovuq,  quy  echki 

shirkatlarni  baliq  olib  kelish  ularni  qayta  ishlash  muammolari,  go‘sht  va  go‘sht 

mahsulotlarining  kimyoviy  tarkibi,  mollardan  go‘sht  olish,  muzlatgichlarda 

go‘shtni  saqlash  qonni  qayta  ishlash  va  chorva  mahsulotlarining  ikkilamchi 

mahsulotlarning  qayta  ishlash  jarayonlari  teri,  qorin,  ichak  va  shunga 

o‘xshaganlarni, kolbasa mahsulotlari ishlab chiqarish, go‘sht konserva mahsulotlari 

ishlab  chiqarish,  go‘sht  mahsulotlari  qoldig’ini  etarli  ishlab  chiqarish,  tuxum  va 

tuxum  mahsulotlarini  ishlab  chiqarish  xamda  jelatin  ishlab  chiqarish  kabi 

muammolar  yoritilgan.  Molni  tashish  va  tashuvchi  mexanizmlarga  qo’yilgan 

talablar.